Niepowtarzalny urok likwidacji Reportaże z Polski lat 90 (okładka  twarda, wyd. 11.2018)

Polecam, super książka, ładne wydanie ;)

To książka o czasach, których nie pamiętam, bo nie mogę, byłem wtedy małym chłopcem. A szkoda, bo nawet będąc wtedy na świecie (rocznik 1991), nie przyglądałem się mu zbyt uważnie. Było czemu, to nie ulega wątpliwości. Powiedziałbym nawet, że były to chyba najbardziej szalone czasy w historii Polski. Wyznaję: praliśmy w Pollenie 2000; jadłem Star Chipsy i Mr Snaki; żułem gumy Turbo. Pamiętam pierwszą komórkę moich rodziców: wielkości i ciężaru średniego kamienia. Z wysuwaną anteną i wyświetlaczem szerokości dwóch dziecięcych palców. Jeden z pierwszych w domu komputerów (i komórka, i komputer to był chyba 1998 albo 1999 rok). Ekspansję klocków LEGO i zmieniające się z roku na rok trendy zabawkarskie. No i, ale jak przez mgłę, reklamy telewizyjne. Te pierwsze, ponoć (polegam na opowieściach rodziców) obejrzałem w 1994… Zawieszona Niepowtarzalny urok likwidacji to książka o Polsce, jak piszą autorzy, zawieszonej, zawieruszonej między PRL-em a współczesnością. Polsce białych skarpetek, pierwszych przepisów na sałatkę z cykorii, nieśmiałych reklam podpasek, paraliżu sądownictwa, pełnych supermarketów, seksu w internecie (już), UFO, odkurzaczy Rainbow, akwizytorów, legalnej pornografii, likwidatorów… Wymieniać można długo, ale nie chodzi o wspomnienia, o to, co kto pamięta. Raczej o urok tamtych czasów. Oby każdy z nas miał szansę przeżyć w swoim życiu chociaż jeden krach systemu, jeden upadek mocarstwa, jedną rewolucję społeczną. Rewolucja (bezkrwawa) niesie ze sobą urok nowości, inności, próbowania wszystkiego i przypływu tego, co do tej pory nie istniało. UFO, wróżby i porno Czy ktoś nie został wtedy porwany przez UFO? Albo przynajmniej nie widział latającego talerza? “Szaraki” odwiedzały Polskę, a niejeden zwykły człowiek przeżył bliskie spotkanie trzeciego stopnia. Żeby nie szukać daleko: Jan Wolski, rolnik z Emilcina, był wewnątrz statku kosmicznego. Temat na tyle intrygował, że podjął go Mariusz Szczygieł w programie Na każdy temat (kolejnym fenomenie tamtych czasów – wtedy ponoć pierwszy raz na wizji padło słowo orgazm; podziwiam prowadzącego za śmiertelną powagę w zadawaniu pytań i uwagę, z jaką wysłuchuje tego, co ludzie opowiadają), a prostych ludzi nurtowało pytanie: czy bez pomocy obcych Polska przetrwa? Z zainteresowaniem UFO szła pod rękę fascynacja wróżbami, magią, szeroko rozumianym zabobonem. No i – porno. Jakby po latach socjalistycznej siermięgi każdy nagle odkrył, że istnieje strona duchowa, to raz, ale istnieje też strona cielesna. Polacy nagle zapragnęli zapanować jednocześnie nad metafizyką i ciałem; odkryli na nowo, że są ludźmi, zachłysnęli się wolnością i chwytali wszystkiego, co na drzewo nie ucieka. Co dzisiaj w telewizji? PRL: dwa kanały telewizyjne. Wolna, kapitalistyczna Polska: kilkadziesiąt programów telewizyjnych. Każdy z rozwijającą się powoli ramówką, raczkującymi reklamami i nowymi pomysłami na zabawienie swoich widzów (dwie daty: w 1992 roku powstał Polsat, w 1997 narodził się TVN). Telewizja zaproponowała dalszy ciąg wolności; można było oglądać wszystko i nic, zaczęły polaryzować się poglądy, bo przecież co telewizja, to inne zdanie. Do telewizji i reklam dołączyły supermarkety, które zmieniły styl życia i obyczaje Polaków, stając się nowymi świątyniami. Teraz niedziela stała się dniem świętym, a Polacy masowo przystępowali do konsumpcyjnej komunii, czyli tego, czego w żaden sposób nie mogli uświadczyć kilka lat wcześniej. Sklepowe półki powoli zaczynały uginać się pod ciężarem produktów, krajowych i stopniowo zagranicznych. To, co dotychczas można było kupić w Peweksie, nieśmiało dobijało się do drzwi zwykłych sklepów. Ale to również historia upadku: prywatyzacji, która więcej zabrała, niż dała (przynajmniej najmniejszym). Dzikiego turbokapitalizmu, skazującego pracownika na los pariasa, słuchającego swojego pana lub w nieskończoność szukającego nowej roboty/bezrobotnego. To nie był czas dla wykształconych, raczej dla obrotnych, potrafiących odnaleźć się w zupełnie innej rzeczywistości. W socjalizmie musiał pracować każdy, w kapitalizmie mógł pracować każdy. Dekomunizacja? Dekomunizacja społeczna obejmowała ludzi byłego systemu: urzędników, milicjantów, tajniaków. Pytanie, co z nimi zrobić, zaprzątało głowy rządzącym. Autorzy reportaży zdecydowali się trochę inaczej podejść do sprawy i zastanowić się, jak dekomunizacja wpłynęła na tak zwanych zwykłych ludzi, między innymi nauczycieli czy duchownych. Nie można też zapominać o dekomunizacji przestrzennej, czyli zmianach nazw ulic, obalaniu starych pomników, rzeźb, mieleniu klasyków socjalizmu na drobne wiórki. Ważniejsze jednak w tym wszystkim jest pytanie: czy dekomunizacja się w Polsce udała? Czy tamta Polska dobrze wywiązała się ze swojego zadania i faktycznie rozliczyła ze starymi czasami? Różnie się o tym mówi, a zajęcie stanowiska zazwyczaj wiąże się ze stygmatyzacją i przypisaniem do jasno określonej strony sporu. Nie to jednak interesuje autorów. My, dzisiaj, jako czytelnicy, możemy obserwować źródło