Ziemianki. Co panie z dworów łączyło z chłopkami (okładka  twarda, wyd. 10.2023)

Świetna!

Super

“Ziemianki. Co panie z dworów łączyło z chłopkami” Marty Strzeleckiej to kolejna piękna książka z Małej serii biograficznej Wydawnictwa Marginesy o sile kobiet i ich wpływie na historię Europy. W tej książce możemy zapoznać się z opowieściami nauczycielek i ich rodzin, skupiających się przede wszystkim na dawnej szkole dworskiej w Nałęczowie. Dzięki tej książce dowiadujemy się, jak to się stało, że w pierwszej połowie XX wieku ziemianki rozpoczęły projekt nauczania chłopek i przekazywania im wiedzy o nowoczesnych sposobach prowadzenia gospodarstwa domowego i rolnego, jakie były tego przyczyny oraz w jaki sposób korzystały na tym obie strony. W “Ziemiankach” opisany jest rozwój takiego systemu edukacji, głównie poprzez przytaczanie historii konkretnych osób - nauczycielek bądź uczennic ze szkoły w Nałęczowie. Powstała piękna opowieść o tym, jak kobiety wspierały się wzajemnie w dążeniu do tego, aby wreszcie zostały zauważone i docenione, a w konsekwencji do tego, aby uzyskały status równy mężczyznom w późniejszych latach. Poruszające jest to, jak współpracować zaczęły kobiety z tak różnych klas społecznych, co jeszcze kilka lat wcześniej było nie do pomyślenia. W tych niespokojnych czasach współpraca okazała się kluczowa i przyniosła wiele korzyści obu stronom, mimo że nie zawsze była to współpraca prowadzona na sprawiedliwych zasadach i ze szlachetnych pobudek. Książka porusza wiele ważnych tematów i widać w niej ogrom pracy włożonej przez autorkę w dotarcie do tak wielu historii opowiedzianych z pierwszej ręki. Niestety czujemy lekki niedosyt, ponieważ mamy wrażenie, że temat nie został do końca wyczerpany, a opowiadane historie były do siebie tak łudząco podobne, że granice między nimi często się zacierały. Chętnie dowiedzielibyśmy się w większym stopniu, jak wyglądało to w innych szkołach, w innych regionach polskich. Niemniej książkę, jak i całą serię gorąco polecamy nie tylko miłośnikom historii i reportaży, lecz także osobom zainteresowanym historią emancypacji kobiet w Polsce XX wieku.

Dawniej było zupełnie inaczej, niż jest teraz. Co prawda w pierwszej połowie XX wieku nie było dla kobiet już tak źle, jednak nadal było daleko do tego, co jest teraz. Dzięki książce przeniesiemy się tam, poznamy uczennice szkoły w Nałęczowie, jak wyglądała nauka, jakie różnice były w różnych klasach społecznych i wiele więcej. Autorka zadała sobie sporo trudu, aby dowiedzieć się jak najwięcej i to nam przekazać. Prowadziła rozmowy z rodzinami nauczycielek pracujących niegdyś w nałęczowskiej szkole oraz z dziećmi i krewnymi absolwentek, zgłębia archiwa, międzywojenną prasę, prace naukowe. Jak dokładnie wyglądało? Mnie książka przypadła do gustu. Czytało się ją szybko, a podczas czytania towarzyszyło mi wiele emocji. Z przyjemnością dowiedziałam się o kobietach, których życie wyglądało zupełnie inaczej niż moje, poznałam różnice między tymi mieszkającymi w mieście i na wsi, a także poczytałam o szkole w Nałęczowie. „Ziemianki. Co panie z dworów łączyło z chłopkami” to książka pokazująca obraz Polskich kobiet z różnych klas społecznych. Moim zdaniem warto ją przeczytać i polecam. Recenzja pojawiła się również na moim blogu - Mama, żona - KOBIETA

c.d. W mojej obserwacji po lekturze książki, choć nie jest to tak jednoznacznie przedstawione, co łączyło wszystkich, w tym ziemianki i chłopki oraz ich rodziny, to dzieje narodu z uwarunkwaniami politycznymi i gospodarczymi, silna choć już tracąca swoją dynamikę dominacja mężczyzn, to bliski związek z naturą, bliski związek z produkcją żywności, konieczność rozumienia i współdziałania z siłami natury, rozumienie sezonowości, docenianie piękna przyrody, zbieranie i przetwarzanie plonów, z jednej strony pragnienie bycia na łonie przyrody i bycia w kontakcie z jego historyczną bliskością, zaś z drugiej strony chęć ucieczki od tych podstawowych warunków funkcjonowania jakie oferuje natura i zaoferowanie przyszłemu pokoleniu we własnych rodach tzw. lepszej przyszłości. Co więcej, łaczyło je na pewno przekazanie ciągłości trwania rodu i wzrastające poczucie odpowiedzialności za przyszłe jego losy. Jolanta Maciąg

Książka zarysowuje ramy szerokiego procesu społecznego jakim jest zmiana roli kobiet w rodzinie i społeczności w perspektywie relacji kobiet reprezentujących ziemiaństwo i chłopstwo w początkach XX wieku. Omawiane są tu zmiany, które rzutują bezpośrednio na dalsze losy społeczeństwa, które mają konsekwencje w kształtowaniu życia rodzinnego i i gospodarczego. Autorka w ciekawy sposób przedstawia kształtujące się relacje między kobietami z tych odmiennych środowisk, ale takze pozwala zauwazyć w tle tych relacjii zmieniajáce sié stosunki pomiędzy tymi różnymi od siebie środowiskami, w tym akcentowane są szczególnie relacje społeczne, zależności gospodarcze i odmienności kulturowe. I choć na pozór tylko moze to wybrzmieć paradoksalnie uwzględniając silną rolę tradycji, to jednak pogłębiona analiza uzasadnia wybraną perspektywę tych porównań, zakładającą poszukiwania powiązań, tego co łączyło te dwie kategorie kobiet na bazie ich odmienności. Autorka omawia to przytaczając fakty z analiz historycznych, z dokumentów i wspomnień osób będącymi potomkami opisywanych rodzin, wszystko to w takiej formie, że czyta się ją z ciekawością, a dodatkowym duzym atutem jest obszerna dokumentacja fotograficzna. Ogládajác zdjęcia z aktywności szkolnych dziewcząt z początku XX wieku czy czytając o edukacji kobiet w szkolach, tu m.in w Nałęczowie, poznajemy progrmy nauczania, rodzaje kursów i nauczanych przedmiotów kształtujących światopogląd i szlifujących umiejętności praktyczne. Ponadto, dowiadujemy się o roli ówczesnych czasopism, o tym jaki wpływ miały na kształtowanie wzorów gospodarowania, opinii, codziennego i odświętnego życia rodzin w obu środowiskach, jaki stanowiły silny autorytet, i jak przenikały do grup społecznych zważywszy na ich tak ograniczoną dostępność jako mediów. Dużo odwołań także dotyczy powstawania organizacji łączących zainteresowania i potrzeby kobiet. Edukacja, czasopisma i organizacje, w tym szkoły i kursy, były metodą czy narzędziem oddziaływania, czyli jedną z odsłon tego co łączyło ziemianki i chłopki. Stanowi to w moim odczuciu ciekawy i skuteczny zabieg pokazania tego wrażliwego obszaru połączenia pomiędzy omawianymi środowiskami i sposobem oddziaływań, by nie powiedzieć wywierania wpływu. Innym atutem książki są przytoczone ciekawostki dotyczące życia w ówczesnych zależnościach, przykładem jest tu powszechny wówczas termin „lekka pianka” czyli w dzisiejśzym rozumieniu tzw. small talk, czy „bezetki”. Inną ciekawostką są odniesienia m.in. do działalności Johana Carla Wecka, czy Sue Ryder. To na co autorka kieruje szczególny akcent to zmieniąjca się rola kobiet pod wplywem ich organizowania się i ich aktywnej postawy, kobieca sprawczość i skuteczność w prowadzeniu gospdaarstw, czyli można z dzisiejszej perspektywy powiedzieć, częstokroć wręcz gotowość do prowadzenia biznesu czy przedsiebiorstwa, czyli kobieca sprawczość i skuteczność w inicjowaniu i przekazywaniu zmiany. Autorka kładzie także nacisk na rolę wspoldzialania kobiet, zaufania do siebie nawzajem w sferze edukacji, nawet jesli bylo to z pozycji przewagi klaswej. Są też ważne obszary, których autorka nie podejmuje bezpośrednio, ale prowokuje do rozwagi, na przykład to w jaki sposób rodziny reagowaly na przedsiebiorczość kobiet, ich matki, ojcowie, ich dzieci, córki i synowie. Lektura skłania do zastanowienia się, do zbadania tej przestrzeni w jaką odsuwani są od decuydujących ról meżczyżni odstępujący pewnych obszarów wladzy gospodarczej na rzecz kobiet, gdzie nastąpiło to przesunięcie punktu ciężkości decyzyjności mężczyzn wyparte z pewnej części z obszaru życia gospodarczego. Jakie to nowe obszary aktywności mężczyzn stanowiły rekompensatę odstąpienia tej części decyzyjności i sprawczości.Podsumowując, na zasadnicze pytanie co panie z dworów łączyło z chłopkami autorka wskazuje na wiele płaszczyzn. Pozostawia także margines na poszukiwanie odpowiedzi dopełniających ten sielankowy obraz relacji między tymi grupami kobiet. Mam tu na myśli szukanie odpowiedzi na pytanie, a co dzieliło te panie z dworu i chłopki, jaka zmiana następowała w męskim modelu, gdzie przesuwały się akcenty działalności, jak te relacje między kobietami z tych odmiennych grup społecznych motywujące aktywność kobiet wpłynęly na dzieci w krótkiej i w długiej perspektywie, na światopogląd, jak to bezpośrednio wpływało na życie ich starszych członków rodzin, czy ta zmiana dla rodzin była zbyt gwałtowna czy łągodna. Te i inne pytania wzbudziła we mnie lektura „Ziemianek”. Fascynujące zastosowanie metod, włączenie różnych perspektyw badawczych , obrazowanie szrokich społecznie istonych zjawisk elementami biograficznymi, ciekawostkami, licznymi fotografiami młodych wówczas uczennic szkół pozwala je ujrzeć w swietle indywidualnych historii i osobistych planów i przeżyć. ....... Jolanta Maciag

Zgadzam się z poprzednimi opiniami, że autorka bardzo zawęziła swoje badania do małej ilości miejsc