Strzelby, zarazki i stal (okładka  miękka, wyd. 05.2023)

„Czasem Człowiek zapomina, że na tym świecie nie wszyscy są nędznikami”. Ciemny lud, dzikusy, ciemniaki zza Buga, czarnuchy… Ile już było tych określeń na ludzi innych niż my teoretycznie mądrzy, wykształceni, elokwentni… Gdy ogląda się takie programy, jak te Pana Wojciecha Cejrowskiego ma się wrażenie, że żyjemy w kilku różnych światach, a nasz jest tym jedynym i właściwym. Uprzedzenia, oraz stygmatyzacja rozwiniętym społeczeństwom weszła w krew, a nawet nie zastanawiamy się przez chwilę czy mamy rację. W swej fenomenalnej pozycji Strzelby, zarazki, stal Pan Jared Diamond udowadnia nam, że nie jesteśmy jako społeczeństwo tak zwane rozwinięte, niczym idealnym, a nasze osiągnięcia wbrew pozorom są marne, powielane, mało kreatywne i nie do końca coś warte w życiu. Jak to się stało, że jedne cywilizacje upadały, podczas gdy inne rosły w siłę? Czy położenie geograficzne ma znaczenie? Czy faktycznie ludzie z krajów tak zwanego Trzeciego Świata są mniej inteligentni i wartościowi? Pisarz na niemal 700 stronach podpierając się badaniami historycznymi, naukowymi, demograficznymi, czy kulturalnymi, udowadnia nam, że gdziekolwiek byśmy nie mieszkali, skąd pochodzili, wszyscy jesteśmy tacy sami. Nie ma ludzi gorszych i lepszych. Dostosowanie cywilizacyjne zależy od wielu czynników. Osobiście z fascynacją patrzę na ludzi zamieszkujących dzikie dżungle, gorące klimaty Afryki, czy tych, którzy osiedlili się w najzimniejszych zakątkach Ziemi. Jestem przekonana, że nigdy nawet w połowie bym się nie dostosowała do warunków, w jakich żyją, pod względem umiejętności, wytrwałości, czy wytrzymałości psychicznej. Ludzie ci są kreatywni, pomysłowi i naturalni, w dodatku ciężko pracują i moim zdaniem wykazują się większą inteligencją i mądrością niż nie jeden mieszkaniec tak zwanego cywilizowanego świata. Europejczycy, czy Amerykanie wykorzystują to, co zostało już wynalezione przez tak zwane prymitywne ludy. Jesteśmy społeczeństwem konsumenckim, które przez nadmiar czasu spędzanego przed urządzeniami elektronicznymi typu telefon, czy komputer przestało się rozwijać (co również, jest udowodnione w tej pozycji). Nie uczymy naszych dzieci życia, a rościmy sobie prawo, aby oceniać np. lud Keczua, czy Janomamów. Pozycja Pana Diamonda, to ważna społecznie książka, która łamie wszelkie stereotypy i pozwala szerzej spojrzeć na świat. Opatrzona wspaniałymi fotografiami tłumaczy nam nie tylko zjawiska cywilizacyjne, ale także, to co może spotkać nas jeśli nie wyjdziemy z technologicznego uzależnienia. Niezmiernie mi się podobała, momentami trudna, z całą masą odnośników do różnego rodzaju badań zmusza do myślenia. Publikacja to, to żywy obraz tego, jak dostęp do pewnych upraw, hodowla zwierząt i postęp technologiczny wpłynęły na trajektorię ludzkich społeczeństw. Z całą pewnością świat nie kręci się wokół nas samych, warto poznawać, to co obce, aby się rozwijać i żyć w ciągłej symbiozie z resztą otoczenia.

W powieści „Cywilizacje” francuski pisarz Laurent Binet „odwraca” historię. Przy pomocy przypadku „majstruje” tak, że to Inkowie pierwsi docierają do Europy. Jakie mogłyby być tego skutki? To co stworzył Laurent Binet to tylko literacka zabawa. Fascynująca – nie przeczę – ale to tylko wyobraźnia. Natomiast bardzo na serio analizuje dzieje świata Jared Diamond w książce „Strzelby, zarazki, stal. Krótka historia ludzkości”. Biolog pomaga nam odpowiedzieć, czy wizja Bineta jest prawdopodobna. Zastanawia się, „dlaczego historia ludzkości potoczyła się inaczej na poszczególnych kontynentach?”[1]Nie wierzy w przypadek. Wymienia, co dało pewnym ludom przewagę nad innymi, ale drąży też „dlaczego zatem to właśnie Europejczycy, a nie Afrykanie czy rdzenni Amerykanie znaleźli się w posiadaniu strzelb, najbardziej śmiercionośnych zarazków i stali?”[2] Gdyby kazać Jaredowi Diamondowi wykopać dół, przekopałby się na przeciwległy kraniec Ziemi. Facet drąży temat pytając po raz kolejny: „Dlaczego?”, „Co było przyczyną?” i w tym drążeniu dociera dość daleko w dziejach ludzkości. Jak sam napisał: „(…) przyczyny dysproporcji występujących we współczesnym świecie sięgają korzeniami daleko w głąb prehistorii”[3]. I właśnie tam Jared Diamon nas zabiera. Jest to arcyciekawy spacer, acz długi i z lekkimi wybojami. Zakładam, że skoro zainteresowaliście się tą książką to historia i antropologia zajmują pewne miejsce wśród waszych zainteresowań. Od razu wam powiem, żebyście pobiegli po tę publikację do sklepu, biblioteki itp. Co bym o niej nie napisała, jest to książka dla was. Jared Diamnod stawia jasne tezy i pokazuje, jak daleko jest się w stanie udać, aby je udowodnić. Jego wywód jest wciągający i klarowny oraz wyjątkowo szeroki. Biolog pisze zajmująco, ale rozwlekle. Mówiąc prosto zdarza mu się powtarzać. Jego analizy są szczegółowe i poparte bandanami, jednak mi dzwoni w głowie pytanie, czy nie mógłby swoich myśli jakoś skonsolidować. „Strzelby, zarazki i stal” to wspaniała geneza tego, gdzie teraz są ludzie. Jared Diamond „wynosi” kolebkę ludzkości daleko do prehistorii i szczegółowo maluje nam, jak się kształtowała cywilizacja. Dostajemy wspaniały i dający do myślenia wywód. Może nieco rozwlekły, ale i tak wart przeczytania. [1] Jared Diamond, „Strzelby, zarazki, stal. Krótka historia ludzkości”, tłum. Tomasz Tesznar, Poznań 2020, s. 11. [2] Tamże, s. 30. [3] Tamże, s. 31.

Czy zastanawialiście się kiedyś, ile elementów musiało zaistnieć, żeby ludzkość znalazła się na takim etapie cywilizacji, na jakim jest obecnie? Czy ludzie na poszczególnych kontynentach mieli równe szanse rozwoju, czy może jednak były miejsca bardziej uprzywilejowane? Jared Diamond postanowił znaleźć odpowiedzi na te pytania i wiele innych. "Strzelby zarazki i stal" to pozycja, która znakomicie przedstawia rozwój cywilizacji na poszczególnych kontynentach. Autor przedstawił najmocniejsze strony każdej z lokacji oraz te, które mogły przyczynić się do spowolnienia postępu w danej społeczności.

W 2020 roku przeczytałam tę książkę i do dzisiaj o niej wspominam w np. recenzjach. Ten PULITZER absolutnie się należał. To jedna z tych pozycji, które zmieniają poglądy, sprawiają, że czytelnik zaczyna na poruszane tematy patrzeć z innego punktu widzenia. Nie będę się tu rozpisywać, tylko odsyłam do mojej opinii z 2020 roku : https://portretyswiata.blogspot.com/2020/08/recenzjepi-strzelby-zarazki-stal-jared.html Bardzo dobrze, że Wydawnictwo Zysk i S-ka zdecydowało się wznowić tę pozycję. Piękne fotografie i wartościowa treść! idąc od początku Wydawnictwo Zysk i S-ka