W ciemności grobu (okładka  twarda, wyd. 04.2024)

* Malcolm Lowry W ciemności grobu tłum. Paweł Lipszyc, Maciej Potulny, Wydawnictwo Wielka Litera, 2024 *** “Zacząć należy od zrozumienia, że Malcolm Lowry w gruncie rzeczy nie był powieściopisarzem, został nim właściwie przez przypadek” - stwierdza nieco prowokacyjnie w przedmowie biograf Lowry’ego i redaktor amerykańskiego wydania powieści Douglas Day. Choć pisał niemal każdego dnia, przez blisko 25 lat pracy twórczej Lowry był w stanie opublikować zaledwie dwie powieści. Całe życie tworzył jedno wielkie dzieło, dla którego planował tytuł “Niekończąca się podróż”. Wszystko, co pisał, miało być częścią tego monumentalnego utworu; pracował nad wszystkimi częściami na raz, nieustannie zmieniając, dopisując i kreśląc kolejne fragmenty w poszukiwaniu ostatecznej wersji, która, jak zawsze w przypadkach dzieł pomyślanych jako totalne, nigdy nie mogła się wyłonić. W utrzymaniu rygoru pracy przeszkadzały mu też nieustanne problemy z alkoholem i kłopoty psychiczne, które doprowadziły go w końcu do nieudanej próby samobójczej. Również “W ciemności grobu” pozostało utworem niedokończonym, złożonym przez Douglasa Day’a i Margerie Lowry, żonę pisarza, z trzech odrębnych tekstów, czasem zawierających nawet pięć wersji jednego fragmentu. W finalnej wersji otrzymalibyśmy zapewne powieść lepiej skonstruowaną, o staranniej rozłożonych akcentach dramaturgicznych i celniejszych dialogach, jednak już ta surowa wersja powieści wywiera potężne wrażenie. Sigbjørn Wilderness, oczywiste alter ego autor, podróżuje po Meksyku śladami pierwszej, tragicznej wyprawy odbytej parę lat wcześniej. To dla niego powtórne zstąpienie do piekła swoich wspomnień, rodzaj delirycznej wędrówki po własnej zbolałej psychice. Autoironia, dekadencki nastrój i czarny humor zbliżają Lowry’ego do Witacego; taki na przykład fragment: “poczucie tragizmu było niemal plugawe. Próbował się modlić, a umiał jedynie sypać plugastwami” zdaje się być żywcem przeniesiony z “Pożegnania jesieni”. Czytając tę powieść można z całą mocą odczuć, że Lowry bez wątpienia był powieściopisarzem - i to powieściopisarzem znakomitym.

Piękny literacko, ale też mroczny styl. Klasyka, którą każdy powinien przeczytać.