Palmiry. Zabić wszystkich Polaków (okładka  twarda, wyd. 03.2021)

Książka porusza kwestię bardzo ważnych tragicznych wydarzeń, o których pamięć nigdy nie powinna zaginąć. Przedstawienie faktów, list zamordowanych, konkretnych liczb oraz nazwisk katów dociera do świadomości, uzmysławia skalę tych zbrodni. Wielkim minusem książki jest jednak sposób, w jaki została napisana. Częste przeskakiwanie między wątkami i postaciami wprowadza niepotrzebny zamęt, bardzo łatwo jest się pogubić. Mimo to sądzę, że książka była warta zakupu.

Obowiązkowa lektura, trzeba o takich wydarzeniach Pamiętać

Tę książkę powinien przeczytać każdy! Gorąco polecam!

Znakomita pozycja. Zapomniana historia powraca …

Bardzo polecam!

Palmiry - miejsce masowych hitlerowskich egzekucji. Ginęli tam ludzie, którzy osadzeni byli m.in. na Pawiaku i kilku innych więzieniach. Za co? Ponieważ uważani byli za wrogów Rzeszy, bądź"politycznie niepewnych". Historia II wojny światowej to coś czym bardzo się interesuje, coś o czym lubię czytać i oglądać programy oparte na faktach. Dlaczego? Nie potrafię odpowiedzieć na to pytanie. Po prostu nie mogę pojąć tak ogromnej brutalności, masowego mordu, a za razem w taki sposób mogę więcej zrozumieć i zapamiętać osoby, które za wszelką cenę (cenę życia) starali się przywrócić ład i porządek w naszym kraju. Autor na kartach swojej powieści oddaje hołd wielu poległym, którym przyszło zginąć na Palmirach. Dziś jest to wieś położona w województwie mazowieckim. Dawniej działy się tam niewyobrażalne rzeczy. Ta książka to skarbnica wiedzy zebrana nie tylko w słowa. Zamieszczone są w niej fotografie z tamtych lat. Nie da się ukryć ze powieść ta przyprawia o dreszcze, smutek, sprawia, że czas przestaje płynąć, a ja jako czytelnik wielokrotnie zatrzymywałam się aby przyswoić informacje, pomyśleć o osobach które tam zginęły. Dlaczego Niemcy stworzyli właśnie tam małą fabrykę śmierci? Czy ktoś przeżył te tragiczne zbrodnie, bądź udało mu się uciec z transportu? Jest to ziemia przesiąknięta krwią i ludzkim nieszczęściem (zapewne jak wiele innych miejsc z czasów wojny). Tutaj jednak nikt nie miał wiedzieć gdzie miały miejsce"egzekucje". Dlaczego? W jaki sposób po wojnie udało się dotrzeć do mogił? Kto i w jaki sposób pomógł je odnaleźć? Jeśli jesteście ciekawi odpowiedzi zachęcam was do lektury książki. Gwarantuję, że pozostanie ona w was na długo i długo będziecie o niej myśleć.

Palmiry, miejscowość położona w północno-wschodniej części Puszczy Kampinoskiej, które stało się miejscem kaźni polskiej inteligencji, polskich elit społecznych, ludzi uznanych za "wrogów Rzeszy", "politycznie niepewnych", osadzonych na Pawiaku, w więzieniu na Rakowieckiej, w areszcie śledczym na Daniłowiczowskiej, w celach siedziby gestapo w alei Szucha. Są takie książki, po lekturze których ciężko zebrać myśli, a targające sercem i duszą emocje trudno obrać w słowa i przelać na papier. II wojna światowa to najgorszy okres w dziejach XX wieku. Tyle już przeczytałam o zbrodniach niemieckich, a jednak wciąż poznaje kolejne ich zbrodnicze działalności, które mrożą krew w żyłach. Mariusz Nowik w swojej publikacji przybliża nam losy tych wszystkich, którzy zginęli w palmirskich lasach z rąk faszystów. Liczba zabitych tam osób, cywilów w dużej mierze, osób duchownych, kobiet, znanych polityków czy sportowców szokuje. Nie wiem, nie rozumiem, jak z zimną krwią można więzić, torturować na przesłuchaniach, a potem wpakować jak bydło do bud ciężarówek z zawiązanymi oczami i skrępowanymi rękoma tylu niewinnych ludzi i rozstrzelać ich w lesie i zakopać w masowych mogiłach, a na nich zasadzić młode sosny, by ukryć dowody swej przerażającej zbrodni. Po lekturze tylu wojennych książek, po lekcjach historii nic nie powinno mnie już dziwić ze strony Niemców w czasach II wojny światowej, ale ciągle odkrywam tak przerażające i łamiące serce fakty, że jestem przerażona tym, jak okrutną istotą może być człowiek. Te przeczące człowieczeństwu zbrodnie niemieckie budzą strach, mrożą krew w żyłach, budzą myśli pełne pytań, jak to możliwe, jak ludzie ludziom mogli zgotować taki los. Autor przedstawia tu relacje naocznych świadków tych zbrodni, a także ekshumacji zwłok z masowych mogił, świadectwa tych, którym udało się uniknąć rozstrzelania w palmirskim lesie, przesłuchania w gestapowskich więzieniach, to jak Polacy karani byli zbiorowo za śmierć niemieckiego wysoko postawionego obywatela, te sceny gdy Boga duchu winni mężczyźni, chłopcy wyrywani byli w środku nocy, pędzeni na plac, by następnie ich tam porozstrzelać "za karę", jako nauczkę i przestrogę dla polskiej partyzantki, na nie brak jakiegokolwiek komentarza, oddaje głos ofiarom niemieckich żołnierzy, dzięki temu mamy okazję przeczytać i wczuć się w emocje targające ludźmi niesłusznie skazanymi na śmierć, a także jak starali się przekazać światu wiadomość, kto jest odpowiedzialny za ich brutalną śmierć. Publikacje dopełniają fotografie z archiwów i lista rozstrzelanych w Palmirach w 1940 roku, jak i lista osób rozstrzelanych przez Niemców w latach 1939-1941 i pochowanych na cmentarzu wojennym w Palmirach, szokuje liczba osób o nieznanych nazwiskach NN. "Palmiry. Zabić wszystkich Polaków" to bardzo dobra publikacja historyczna, która pozostawia czytelnika w rozsypce emocjonalnej. Trudno było mi napisać parę słów, podzielić się Wami swoimi odczuciami po lekturze, jak już wspominałam na początku recenzji, ale sami wiecie, że okres wojny jest tak mroczny i pochłonął tyle niewinnych istnień, że każda publikacja poruszająca tematy zbrodni nazistowskich zawsze wzbudza ogrom emocji, smutku, strachu, współczucia dla ich ofiar. Trudno pisać przy takich książkach, że podobała mi się i że polecam, ale myślę, że warto ją przeczytać, bo traktuje o przeszłości naszego kraju i o ludziach, którzy oddawali za nią życie, najcenniejszy skarb człowieka, a także budzi tyle emocji, skłania do myślenia, a także rozbudza zainteresowanie historią i takimi ważnymi, choć krwawymi miejscami na mapie Polski. Sięgnijcie i przeczytajcie, bo warto ! Za egzemplarz do recenzji dziękuję wydawnictwu Prószyński i S-ka.

Długo zabierałam się do tej recenzji. Co stawiałam pierwsze litery, to uciekały mi one pod napływem emocji i złości. Dlatego wstęp "ściągnę z TVN 24 Warszawa gdzie obejrzałam zaledwie sześciominutowy wstrząsający reportaż o tej zbrodni. "Palmiry. Zabić wszystkich Polaków" to historia "małej fabryki śmierci", którą Niemcy stworzyli pod Warszawą na początku okupacji. Historia blisko dwóch tysięcy ofiar, pojedynczych zdjęć, z których wiemy, jak zginęli, a także osób, dzięki którym zbrodnię udało się udokumentować. A niektórym ofiarom - przywrócić nazwiska. Książka napisana jest w bardzo nietypowy sposób. Zbrodnię popełnioną w Palmirach oglądamy z wielu perspektyw. Poznajemy historię Basi, która cudem uniknęła mordu w Palmirach. Poznajemy mieszkańców Wawra - małej podwarszawskiej wsi, której mieszkańcy na własnej skórze odczuli okrucieństwo Niemców. Poznajemy treść przesłuchania Janiny Wandy Gruszka, która pracując na Pawiaku przyczyniła się do ujawnienia list osób zamordowanych w Palmirach. Nazwiska i imiona sławnych Warszawiaków przeplatają się z losami zwykłych mieszkańców. Marszałek sejmu Rataj i chłopiec o imieniu Tadzik... wszystkich czeka podobny los. Są artykuły z gazet, jest wiersz… Wszystko to uderza w serce czytelnika. To trochę jak puzzle. Z małych, nic niemówiących kawałeczków, czytelnikowi wyłania się straszna prawda o tym, czego dopuścili się Niemcy. Co ważne - poznajemy porucznika Jakobsa, którego pasją jest fotografia. Możemy się domyślić, że to dzięki niemu mamy dokumentację fotograficzną tego bestialskiego przedsięwzięcia. Wraz z autorem analizujemy zdjęcia zamieszczone w książce i co rzuca się w oczy? Niemieckie wyluzowanie, opieszałość, obojętność wobec popełnianych czynów. Straszne. Wszystkie przytoczone historie układają się w przerażający obraz i dobitnie uświadamiają, jak wyglądała cała procedura, począwszy od zabrania więźnia do ciężarówki, aż na zasypaniu dołów skończywszy. Jednocześnie takie ujęcie tematu powoduje uczucie chaosu, ale mam wrażenie, że taki był zamysł autora. Pokazać czytelnikowi tę niepewność, ułudę i poczucie zagrożenia. Tak naprawdę wymowa książki dociera do nas po kilku dniach od zakończenia lektury. Krawędzie obrazów się wygładzają i zlewają w jedną przerażającą całość. Nie można traktować "Palmir..." jako książki historycznej. Uważam, że autor wykonał świetna robotę, bo dzięki beletrystycznej formie przekaz dużo mocniej dociera do przeciętnego czytelnika. Książki historyczne są po prostu nudne. Kto kupiłby historyczne opracowanie na temat tej zbrodni? Niewielu. Ta książka mnie urzekła i przyznam się, że dowiedziałam się dużo więcej o wydarzeniach, które rozegrały się w Palmirach, niż na lekcjach historii. Książka jest bardzo przejmująca właśnie dlatego że autor nie ogranicza się do suchych faktów. Tragediom nadaje twarze, budzi w czytelniku emocje, uświadamia, że z każdym nazwiskiem, widniejącym na długiej liście zamordowanych, wiąże się jakaś historia. Rodzina, dom, dzieci, płacząca matka, wyrwany ze snu syn. Kiedy na końcu książki czytelnik zapoznaje się z długą listą zamordowanych, dużo bardziej czuje tragedię, rozpacza wraz z innymi. Jeden z końcowych rozdziałów opowiada o ekshumacji zwłok. Wstrząsnęło mną, kiedy autor opisuje jak pieczołowicie pracownicy przeglądali odzież w poszukiwaniu osobistych rzeczy. Z jakim szacunkiem odnosili się do zwłok. Smutno było, kiedy nie udawało się zidentyfikować zwłok, radość ogarniała, kiedy mała karteczka pozwalała na ustalenie tożsamości. "Palmiry. Zabić wszystkich Polaków" to książka, którą powinna czytać młodzież podczas lekcji historii. Polecam każdemu. Tylko przygotujcie pudełko chusteczek

Mariusz Nowik "Palmiry Zabić wszystkich Polaków", kiedy po raz pierwszy zobaczyłam zapowiedź książki w Wydawnictwie Prószyński od razu pomyślałam, że nie przypominam sobie żadnej aktualnej publikacji dotyczącej dokonywanych podczas II wojny światowej w Palmirach rozstrzeliwań Polaków osadzonych wcześniej na Pawiaku, w więzieniu na Rakowieckiej, w areszcie śledczym na Daniłowiczowskiej czy osadzonych wcześniej w celach siedziby Gestapo na Szucha. Utwierdziła mnie w tym również dołączona na końcu książki bibliografia, która w większości kończy się na latach dziewięćdziesiątych. Dlatego tym bardziej cieszę się, że tak ważna książka została wydana. Naszym obowiązkiem jest pielęgnować pamięć o bolesnych wydarzeniach tamtych czasów. Cmentarz palmirski to liczne rzędy betonowych krzyży przedzielonych macewami. Wiele z nich posiada tabliczki nagrobne z imieniem i nazwiskiem rozstrzelanych Polaków, wśród nich znajdują się także groby NN, osób, których nazwisk podczas organizowanych zaraz po wojnie ekshumacji nie udało się niestety ustalić. Jednych i drugich są setki, podejrzanych o działalność antyniemiecką i polityczną, wywożonych ciężarówkami do lasu na rozstrzelanie już pod koniec 1939 roku, a następnie na początku lat czterdziestych, prowadzonych pojedynczo z zawiązanymi oczami przez pilnujących ich Niemców, ustawianych nad przygotowanymi dołami, mordowanych jednym strzałem, a potem zakopywanych w ziemi. Potem, dla niepoznaki Niemcy w tych miejscach sadzili młode sosenki. Bohaterami byli ci, którzy zginęli. Wielu anonimowych, zwykłych ludzi, ale też marszałek Sejmu Maciej Rataj, działacz PPS Mieczysław Niedziałkowski czy lekkoatleta i olimpijczyk Janusz Kusociński. Bohaterką była również Janina Wanda Gruszka z domu Janicka, która odpisy kilku list osób przygotowanych do wywózki wyniosła z Pawiaka, gajowy Herbański, który odnalazłszy zakopane w lesie doły, oznaczał miejsca pochówku wbijanymi w pnie drzewa łuskami od nabojów czy też pracujące przy ekshumacjach młode dziewczyny, wykonujące niezwykle trudne prace identyfikacyjne, a wśród nich Jadwiga Nowakowska. Pomagał im zawsze uczynny, będący również kopalnią konspiracyjnych kontaktów i nazwisk, mający niezwykle dobrą pamięć Władysław Bartoszewski. "Palmiry" nie mają konstrukcji klasycznego reportażu, nie są też książką typowo historyczną. Autor wybrał dla swojej opowieści niezwykle przekonującą, realistyczną konstrukcję, będącą połączeniem fotograficznych migawek oraz snutych opowieści o tamtych wydarzeniach, uzupełnionych licznymi zdjęciami, listami nazwisk osób zamordowanych. Jednocześnie czyni bohaterami poszczególnych rozdziałów konkretne osoby, dopuszczając do głosu, tych którzy byli świadkami wydarzeń. Opisując prawdopodobne ostatnie chwile więźniów, głos oddaje również pomordowanym. Dzięki tak zastosowanej narracji otrzymujemy opowieść, która staje się niezwykle sugestywna, wstrząsająca, nikogo nie pozostawi obojętnym. "Palmiry" są również opowieścią mającą nieco szerszy wymiar, to nie tylko odnalezione w palmirskich lasach dwa tysiące dwieście cztery osoby. Tego typu niemieckie zbrodnie miały dużo większy zasięg i dotyczyły również innych miejsc wokół Warszawy. Las Kabacki, Magdalenka, Sękocin, Nadarzyn, Zielonka, Marki, Otwock, sejmowe ogrody, warszawskie ulice. "Zeskakują z ciężarówek. Łapią płytki oddech. Wodzą niewidzącymi z przerażenia oczami. Rozumieją. Szlochają. Modlą się. Potykają. Padają. Wstają. Pozostało po nich tylko milczenie ziemi." A my zobowiązani jesteśmy pamiętać.

„Szli tędy kiedyś płaczący, Jałowiec ich za poły szarpał. Od lat tu leżą rozstrzelani W głębokim milczeniu ziemi.” Nie da się opisać ogromu cierpienia i bólu ukrytego na katach tej książki. Nie da się odtworzyć tego strachu, tych emocji i trwogi. Tak samo jak nie da się przeczytać tej książki jednorazowo i bez łzy w oku. Smutek, żal i niedowierzanie – tyle jestem w stanie powiedzieć od razu po spędzeniu kilku wieczorów z tą książką. Mimo wszystko cieszę się, że powstają takie publikacje. Takie, które współczesnym językiem opisują to, co działo się w palmirskim lesie. W miejscu gdzie dokonano masowych hitlerowskich egzekucji Polaków osadzonych na Pawiaku, w więzieniu na Rakowieckiej, w areszcie śledczym na Daniłowiczowskiej czy w celach w alei Szucha. Czytając fragmenty z opisem samych egzekucji, gdzie ofiarom związywano ręce i zasłaniano oczy, gdzie pędzono ich w głąb lasu i ustawiano nad świeżo wykopanymi dołami moje pojęcie na ten temat zostało dawno przekroczone. Dodajmy do tego niejednokrotną sytuację zasypywania żyjących, czyli tych którzy przetrwali egzekucje … „Dwa tysiące dwieście cztery. Tyle osób można zakopać beż śladu. Dwa tysiące dwieście cztery nazwiska na liście. Odhaczone. Pogrzebane. Ale ofiar miało być dwa tysiące dwieście pięć.” Palmiry czyli miejsce na obrzeżu Puszczy Kampinowskiej były do tego celu idealne. Nikt nigdy nie miał dowiedzieć się o tej tajemnicy, ta ziemia przesiąknięta krwią miała tego nigdy nikomu nie zdradzić… A jednak… Ekshumacja ciał rozpoczęła się w 1945 roku przez Polski Czerwony Krzyż. Rok później miejsce to odwiedził delegat Międzynarodowego Czerwonego Krzyża – Emil Bosch, który stwierdził „wstrząsające dowody martyrologii Polski, jakich świadkiem był w Palmirach, przekraczają wszystkie jego dotychczasowe wyobrażenia o zbrodniach niemieckich". A po dziś dzień ludzie bezowocnie szukają tam swoich bliskich…. Książka dodatkowo wypełniona jest licznymi zdjęciami, zawiera też listę osób pochowanych na cmentarzu wojennym w Palmirach. Bardzo polecam lekturę tym, którzy interesują się historią II wojny światowej, to „opowieść o miejscu, które nadal skrywa tajemnice. Opowieść, która przywraca pamięć o ofiarach.”