Urbis Sonos (CD)

Dość trudnym zadaniem wydaje się odtworzenie dźwięków miasta z XVII i XVIII wieku. Wiadomo, że w ówczesnym Gdańsku ważnym elementem miejskich odgłosów był dźwięk trąbek i dzwonów. Rozbrzmiewające sygnały pełniły funkcję służebną, regulując aspekty miejskiej egzystencji i stanowiąc miłą odmianę w codziennej rutynie. 
Według regulaminów miejskich, już od XV wieku grano z wież kościelnych (św. Katarzyna, św. Jan, Św. Piotr i Paweł, NMP) oraz wieży Ratusza Głównego Miasta. Od pewnego momentu oprócz sygnałów i chorałów związanych z rytmem dnia, muzycy zaczęli dawać krótkie koncerty z wież nazywając je Turmmusik. 

,,Turmpfeifer […] powinni także, jak we właściwym mieście się to robi, gdy jest pora jedzenia, w dni świąteczne i przy dobrej pogodzie w niedzielę na kilka głosów na wieży jeden lub dwa kawałki odtrąbić.” – opisuje Zbigniew Chaniecki w swej książce Organizacje zawodowe muzyków na ziemiach polskich do końca XVIII wieku.

Dzięki uprzejmości Muzeum Gdańska i Muzeum Nauki Gdańskiej, grając z wieży kościoła św. Katarzyny, trębacze gdańscy i carillonistka miejska mieli możliwość zrekonstruować historyczne brzmienie, dzieląc się swą muzyką z mieszkańcami Grodu nad Motławą. Jest to możliwe tylko w Gdańsku, ponieważ to jedyne miasto w Polsce, które posiada aż trzy carillony (dwa wieżowe i mobilny).

Muzyka prezentowana na nagraniu opiera się na repertuarze dworskim i kościelnym. Sonaty tzw. At the Table (biesiadne) Pála Esterházego von Galanty, czy związanego z dworem cesarskim w Wiedniu Johanna Heinricha Schmelzera i da chiesa (kościelne) Petronio Franceschiniego i Heinricha Ignaza Franza Bibera były wykonywane przez muzyków na dworach świeckich, jak i w kościołach, ku uciesze i rozrywce pryncypałów, a także dla bogatych patrycjuszy miejskich, którzy organizowali koncerty w zaciszach swych domów.

Bardzo popularną manierą barokową były wszelkiego rodzaju zapożyczenia i wie- lokrotne wykorzystywanie tych samych pomysłów kompozytorskich w zależności od okoliczności i dostępnego instrumentarium. Takie przykłady znajdują się w Airs de Triomphe Jeana Philippa Rameau, gdzie prezentowane są fragmenty różnych oper kompozytora (La Princesse de Navarre, Le Temple de la Gloire, Nais), anonimowych Canciones de Clarines, które zawierają fragmenty z dzieł orkiestrowych Jeana Babtiste’a Lully’ego, (Entrada de clarine jest menuetem z „Atys” i Canción de clarín, muy aprisa el compás, respondiendo el eco, pochodzi z „Bellérophon”), czy wreszcie Water Music Georga Friedricha Händla, gdzie części zawarte w suicie odnaleźć można w wielu operach, czy instrumentalnych dziełach tego kompozytora.

Szczególnie ciekawą formą prezentowaną w tym wydawnictwie jest zbiór 12 Sonatae a due Heinricha Ignaza Franza Bibera. To prawdopodobnie po raz pierwszy nagrane w całości formy wywodzące się od XV-wiecznych Bicinium – solowych duetów prezentowanych przez trębaczy jako fanfary podczas uroczystości dworskich i kościelnych. Ciekawostką jest też Bourree Johanna Ersta Altenburga, jedna z niewielu oryginalnych kompozycji barokowych na trąbki w tonacji molowej (g-moll).

Wykonywanie tych utworów z wieży na kopiach instrumentów historycznych, wraz z carillonem bezpośrednio wpisuje się w bogatą historię koncertowania wieżowego, tak kiedyś popularnego w Gdańsku. Trębacze Paweł Hulisz i Emil Miszk razem z miejską carillonistką Moniką Kaźmierczak podczas swych cyklicznych koncertów wieżowych nawiązują do dawnych tradycji i prezentują zarówno muzykę użytkową (chorały i pieśni okolicznościowe – Turmmusik), jak i muzykę koncertową (Art Music).

Paweł Hulisz

Monika Kaźmierczak – carillon

Paweł Hulisz – trąbka barokowa

Emil Miszk – trąbka barokowa

Urbis Sonos
1. Anonim (XVI w.) – Canciones de clarines
Entrada de clarines | Canción de clarín | Otra canción, con eco |
Canción de clarín, muy aprisa el compás, respondiendo el eco

2. Pal Esterhazy von Galanta (1635-1713) – Sonata Prima a 2
[Allegro]

3. Pal Esterhazy von Galanta (1635-1713) – Sonata Secunda a 2
Adagio | Allegro | Adagio | Adagio | Allegro

4. Johann Heinrich Schmelzer (1623-1680) – Sonata festiva a cinque C-dur
Allegro | Adagio | Allegro | Allegro

5. Heinrich Ignaz Franz von Biber (1655-1704) – 12 sonatae a due

6. Petronio Franceschini (1651-1680) – Sonata D-dur
Grave | Allegro | Adagio | Allegro

7. Georg Friedrich Händel (1685-1759) – Suita oparta na fragmentach Water music
Andante – Allegro | Gigua | Menuett | Feldruf | Marcia

8. Johann Ernst Altenburg (1743-1801) – Bourree

9. Jean-Philippe Rameau (1683-1764) – Airs de Triomphe
Gai | Anime | Gai

Czas łącznie: 45’18

Nagrano w dniach 17-18.10.2021 na carillonie znajdującym się na wieży kościoła Św. Katarzyny w Gdańsku oraz w Muzeum Nauki Gdańskiej, oddziale Muzeum Gdańska.