Penderecki: Paradise Lost (DVD)

"Raj utracony" Krzysztofa Pendereckiego jest dziełem określanym jako sacra rappresentazione, forma poprzedzająca powstanie opery i oratorium. Intencją kompozytora było odnowienie obydwu gatunków, poprzez sięgnięcie do ich wspólnego źródła. Kompozycja jest także próbą nadania operze charakteru sakralnego i wzbogacenia oratorium o warstwę sceniczną. Biblijny temat ma więc tutaj teatralną oprawę, zbliżającą się do obrzędów misterium religijnego, którego rozmach podkreśla potężny aparat wykonawczy. W warstwie muzycznej dzieło zwiastuje powrót do neoromantyzmu, tak mocno zaznaczający się w późniejszej twórczości kompozytora. Jednocześnie nie brakuje efektów sonorystycznych, wokalnej imitacji efektów perkusyjnych, pojawia się też ekspresjonistyczna technika Sprechgesang.

Melodyka jest swobodna, zależna od treści i emocji, jednocześnie zaś pełna symboliki wywodzącej się z barokowego pierwowzoru, podobnie jak nawiązująca do tradycji instrumentacja z wyraźnym podziałem na role. Dzieło z 1978 roku jest niezmiennie aktualne w formie i treści, a na uwagę z pewnością zasługuje doborowa obsada. Album jest rejestracją premiery "Raju utraconego" w łódzkim Teatrze Wielkim w 2023 roku.