Suplementacja przy Hashimoto - o czym musisz pamiętać?

Uwaga! Ten artykuł ma charakter wyłącznie edukacyjny, nie służy do samodiagnozy ani samoleczenia, nie może też zastąpić indywidualnej konsultacji z lekarzem lub dietetykiem klinicznym.

Suplementacja przy Hashimoto – czym jest ta choroba?

Choroba Hashimoto to inaczej przewlekłe autoimmunologiczne zapalenie tarczycy (ang. autoimmune thyroiditis), które dotyczy obu płci, choć częściej występuje u kobiet niż mężczyzn. W tym schorzeniu układ odpornościowy atakuje i w konsekwencji uszkadza własną tarczycę. Z czasem taki stan prowadzi do postępującej niedoczynności tarczycy (choroba Hashimoto jest najczęstszą przyczyną niedoczynności tarczycy w krajach rozwiniętych) z wszystkimi jej konsekwencjami – obniżeniem metabolizmu, tendencją do tycia, przewlekłym zmęczeniem i brakiem energii, problemami ze snem, układem pokarmowym, skórą i włosami, zmniejszoną płodnością i wieloma innymi dolegliwościami.

Osoby chore na Hashimoto są w grupie większego ryzyka innych chorób autoimmunologicznych, takich jak celiakia (choroba trzewna związana z nietolerancją glutenu), cukrzyca typu 1, reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) czy niedokrwistość złośliwa, związana z upośledzonym wchłanianiem witaminy B12.

Choć obecnie nie można radykalnie wyleczyć autoimmunologicznego zapalenia tarczycy, to dzięki stałemu podawaniu syntetycznych hormonów tarczycy (lewotyroksyny), opiece endokrynologa, odpowiedniej diecie i leczeniu chorób współistniejących, osoby z chorobą Hashimoto mogą na długo zachować dobry stan zdrowia i samopoczucie, czyli po prostu żyć normalnie. Suplementy diety, traktowane jako źródło składników odżywczych kluczowych dla dobrego funkcjonowania tarczycy i układu odpornościowego, cieszą się coraz większym zainteresowaniem pacjentów i lekarzy.

Suplementacja przy Hashimoto a dieta

Choć podstawową przyczyną choroby Hashimoto jest proces autoimmunologiczny, to niedobór lub nadmiar niektórych składników odżywczych może wpływać na występowanie i postęp tego schorzenia, a także na skuteczność leczenia farmakologicznego. Ważną kwestią jest całościowe spojrzenie na stan odżywienia i wzajemny stosunek poszczególnych składników pokarmowych w organizmie, a nie zajmowanie się każdym z nich z osobna.

Dlaczego? Niedobór lub nadmiar jednego składnika może modyfikować działanie innych. Przykładem jest równowaga między jodem a selenem – np. niedobór selenu może zaostrzyć skutki nadmiaru jodu w diecie, a z kolei nadmiar selenu może nasilać skutki niedoboru jodu. Dlatego kluczową cechą racjonalnej diety przy chorobie Hashimoto jest jej odpowiednie zbilansowanie, aby zapewnić podaż wszystkich niezbędnych składników odżywczych w odpowiednich proporcjach:  witamin, mikro- i makroelementów, białka, tłuszczów, węglowodanów i błonnika.

U niektórych osób samopoczucie poprawia się również dzięki diecie eliminującej gluten, nabiał i goitrogeny (czyli tzw. substancje wolotwórcze, zaburzające wchłanianie jodu, występujące np. w soi, fasoli czy warzywach kapustnych), a to ze względu na tendencję to występowania różnych nietolerancji pokarmowych wraz z chorobą Hashimoto. Wypracowanie odpowiedniej diety w każdym indywidualnym przypadku wymaga  pogłębionej edukacji, konsultacji ze specjalistami od żywienia oraz cierpliwości w obserwacji własnego organizmu.

Jeśli dostarczenie wszystkich składników pokarmowych w ramach zbilansowanej diety jest trudne, z pomocą może przyjść odpowiednia suplementacja przy Hashimoto.

Suplementy diety przy Hashimoto – na co zwrócić uwagę?

Jeśli masz chorobę Hashimoto, przede wszystkim musisz pamiętać o regularnych wizytach u endokrynologa i stosowaniu się do jego zaleceń. Również zażywanie wszelkich suplementów powinno być uzgodnione z lekarzem prowadzącym – nie tylko ich rodzaj i ilość, ale także czas przyjmowania, ponieważ niektóre substancje mogą modyfikować wchłanianie lub działanie przepisanych leków. W miarę możliwości omów dostosowanie diety i suplementacji z doświadczonym dietetykiem klinicznym, najlepiej takim, który specjalizuje się w odżywianiu przy chorobach tarczycy. Pamiętaj też, że każdy organizm jest trochę inny i inaczej reaguje na leki lub składniki odżywcze. Dlatego wszelkie zmiany wprowadzaj powoli i uważnie obserwuj swój organizm. Możesz nawet prowadzić dzienniczek i notować swoje samopoczucie oraz wyniki badań kontrolnych w zależności od przyjmowanych leków, suplementów diety, zmian w jadłospisie, ilości snu i aktywności fizycznej.

• Suplementacja jodu w chorobie Hashimoto

Jod to pierwiastek, który pierwszy przychodzi na myśl, kiedy mowa o chorobach tarczycy, ponieważ wchodzi w skład hormonów wytwarzanych przez ten narząd. Niedobór jodu może prowadzić do niedoczynności tarczycy, jednak w przypadku choroby Hashimoto mechanizm niedoczynności tarczycy jest zupełnie inny. Mało tego – dane statystyczne dotyczące spożycia jodu i chorób tarczycy wskazują na to, że nadmiar jodu w diecie zwiększa ryzyko autoimmunologicznego zapalenia tarczycy. Prawdopodobną przyczyną jest wzrost immunogenności bardziej „ujodowanych” białek tarczycy (głównie tyreoglobuliny). W Polsce, ze względu na jodowanie soli spożywczej, ryzyko niedoboru jodu jest niskie. Dlatego nie zaleca się suplementacji jodu w chorobie  Hashimoto, chyba, że na wyraźne zalecenie lekarza. Wyjątkiem jest okres ciąży i karmienia piersią, kiedy zapotrzebowanie na jod wzrasta. Wtedy dawki suplementów powinien na bieżąco dobierać lekarz, na podstawie wyników badań pacjentki.

• Suplementacja selenu przy Hashimoto

Selen jest pierwiastkiem niezbędnym dla funkcjonowania i wytwarzania jej hormonów tarczycy. Jest też składnikiem wielu enzymów antyoksydacyjnych, w tym peroksydazy glutationowej. Pomimo wielu badań nad wpływem suplementacji selenu na poprawę stanu zdrowia chorych na Hashimoto, wyniki nie są jednoznaczne, choć większość z nich przemawia na korzyść takiej suplementacji. Zażywanie selenu często prowadzi do obniżenia poziomu TSH i przeciwciał anty-TPO, choć nie ustalono jednoznacznie, na ile te zmiany przekładają się na faktyczną poprawę samopoczucia i stanu klinicznego. Jednak większość badaczy skłania się w kierunku suplementacji selenu, szczególnie, że żywność w Polsce jest raczej uboga w ten składnik. Jeśli zdecydujesz się stosować suplementy z selenem, koniecznie uzgodnij z lekarzem ich rodzaj i dawkę.

• Suplementacja żelaza i cynku przy Hashimoto

Żelazo i cynk są kofaktorami wielu enzymów, również tych, które biorą udział w produkcji hormonów tarczycy. Cynk modyfikuje działanie układu odpornościowego (co jest ważne dla łagodzenia stanu zapalnego w chorobach autoimmunologicznych) i bierze udział w odpowiedzi tkanek na hormony tarczycy. Żelazo, jako składnik hemoglobiny, jest kluczowe dla właściwego dotlenienia wszystkich narządów. Co istotne, u wielu chorych na Hashimoto wykrywa się anemię, czy to wynikłą z niedoborów żelaza, czy witamin (szczególnie B12 lub kwasu foliowego). Dlatego, jeśli twoje spożycie cynku i żelaza jest niewystarczające, albo stwierdzono u ciebie niedobory tych pierwiastków, to ich suplementacja może przynieść korzyści.

• Suplementacja magnezu przy Hashimoto

Magnez jest kluczowy dla metabolizmu energetycznego, funkcjonowania układu nerwowego i mięśni, jest też jednym z elektrolitów w płynach ustrojowych. Niedoczynność tarczycy negatywnie wpływa na energetyczną wydajność komórek, więc jeśli więc twoja codzienna dieta jest uboga w magnez, omów lekarzem ewentualną suplementację.

• Suplementacja witaminy D przy Hashimoto

Witamina D3 jest ważna nie tylko dla zdrowych kości, ale również dla funkcjonowania układu odpornościowego i niemal wszystkich narządów. Poza tym jest witaminą deficytową pod naszą szerokością geograficzną, szczególnie w okresie od jesieni do wiosny. Poza tym u osób z Hashimoto częściej stwierdza się jej niedobór, niż u ludzi zdrowych. Można więc przyjąć, że suplementacja witaminy D w dawce 1000-2000 IU na dobę jest zasadna dla uzupełnienia codziennej diety.

• Witamina B12 w chorobie Hashimoto

Autoimmunologiczne zapalenie tarczycy predysponuje także do innych chorób autoimmunologicznych, w tym do  choroby Addisona-Biermera, zwanej czasem anemią złośliwą. To choroba, w której organizm atakuje własny czynnik wewnętrzny, czyli białko, które odpowiada za przyswajanie witaminy B12 w przewodzie pokarmowym. Skutkuje to niedoborem witaminy B12, która jest niezbędna do produkcji komórek krwi, funkcjonowania układu nerwowego i wielu innych procesów. Jeśli chorujesz na Hashimoto, kontroluj swój poziom witaminy B12 i w razie potrzeby omów z lekarzem sposób suplementacji. W przypadku stwierdzenia poważnego niedoboru suplementy mogą nie wystarczyć. Wtedy lekarz może przepisać witaminę B12 w zastrzyku.

• Witaminy A, C i E w chorobie Hashimoto

Niektóre witaminy pełnią nie tylko rolę niezbędnych składników odżywczych, ale również przeciwutleniaczy, chroniących komórki przed stresem oksydacyjnym i uszkodzeniem przez wolne rodniki. Ma to znaczenie przy łagodzeniu przewlekłego stanu zapalnego, który zazwyczaj wiąże się z podwyższonym stresem oksydacyjnym w chorych tkankach.

• Suplementy roślinne w chorobie Hashimoto – czarnuszka siewna

Podobne działanie – przeciwzapalne i przeciwutleniające - mają nasiona czarnuszki siewnej (Nigella sativa). W niewielkim badaniu z 2016 roku wykazano, że spożywanie 2 g czarnuszki dziennie spowodowało spadek TSH i przeciwciał anty-TPO oraz wzrost poziomu T3 w porównaniu z grupą przyjmującą placebo. Czarnuszka pomogła także w redukcji masy ciała. To niewielkie badanie i z pewnością nie można wyciągać na jego postawie daleko idących wniosków, ani tym bardziej formułować ogólnych zaleceń. Jednak jeśli lekarz uzna, że taka suplementacja nie zaszkodzi, można włączyć nasiona czarnuszki do swojej diety. Czarnuszka, w postaci całych lub zmielonych nasion, jest dostępna również w sklepach spożywczych jako przyprawa, smaczny dodatek do pieczywa, sałatek i wielu innych potraw.

• Inozytol w chorobie Hashimoto

Inozytol to związek z grupy polioli, który w organizmie bierze udział w regulacji wielu tzw. komórkowych szlaków sygnałowych. Występuje w wielu produktach spożywczych, jest również wytwarzany w organizmie ludzkim z glukozy. Inozytol poprawia odpowiedź tkanek na insulinę, poprawia nastrój i płodność u kobiet cierpiących na PCOS (zespół policystycznych jajników). W niewielkim badaniu klinicznym z 2017 roku autorzy wykazali, że suplementacja selenu łącznie z inozytolem lepiej wpływa na poprawę wyników badań tarczycowych u osób w początkowym stadium Hashimoto niż sam selen. Inozytol jest dość bezpiecznym suplementem w zalecanej dawce (ok. 600 mg na dobę), więc jeśli lekarz nie znajdzie żadnych przeciwwskazań, możesz wypróbować jego wpływ na swoje zdrowie i samopoczucie.

Rozmaite suplementy diety przy Hashimoto – za i przeciw

Przy wybieraniu suplementów diety, które mają wesprzeć funkcjonowanie organizmu w chorobie Hashimoto, trzeba brać pod uwagę wiele czynników. Próbowanie kolejnych suplementów wiąże się z wydatkami, a czasem również z pewnym ryzykiem zdrowotnym. Zanim zaczniesz suplementację, odpowiedz sobie na następujące pytania:

• Czy moja dieta w pełni pokrywa zapotrzebowanie na dany składnik (np. selen, żelazo czy wit. D3)?
• Czy moja dieta jest już racjonalnie zbilansowana w miarę moich możliwości?
• Czy istnieją merytoryczne przesłanki stosowania danego suplementu?
• Czy mój lekarz uważa, że dany suplement mi pomoże, a przynajmniej nie zaszkodzi?
• Czy mój stan zdrowia pozwala na bezpieczne stosowanie danego suplementu?
• Czy suplement, który chcę zażywać, można bezpiecznie stosować podczas przepisanego przez lekarza leczenia?
• Czy suplement, który chcę wybrać, pochodzi od uznanego, legalnie działającego producenta?
• Czy mogę pozwolić sobie na regularne wydatki związane z zakupem suplementów?

Jeśli twoja odpowiedź na pierwsze pytanie brzmi „nie”, a na pozostałe pytania „tak”, to znaczy, że warto spróbować. Powodzenia!

Więcej poradników znajdziesz na Empik Pasje w dziale Zdrowie.

Bibliografia

1. Osowiecka, K., & Myszkowska-Ryciak, J. (2023). The Influence of Nutritional Intervention in the Treatment of Hashimoto's Thyroiditis-A Systematic Review. Nutrients, 15(4), 1041. https://doi.org/10.3390/nu15041041
2. Stuss, M., Michalska-Kasiczak, M., & Sewerynek, E. (2017). The role of selenium in thyroid gland pathophysiology. Endokrynologia Polska, 68(4), 440–465. https://doi.org/10.5603/EP.2017.0051
3. Zakrzewska E., Zegan.: Zalecenia dietetyczne w niedoczynności tarczycy przy współwystępowaniu choroby Hashimoto. Bromat. Chem. Toksykol. XLVIII, 2015
4. Ihnatowicz, P., Wątor, P., & Drywień, M. E. (2021). The importance of gluten exclusion in the management of Hashimoto's thyroiditis. Annals of agricultural and environmental medicine : AAEM, 28(4), 558–568. https://doi.org/10.26444/aaem/136523
5. Nordio, M., & Basciani, S. (2017). Treatment with Myo-Inositol and Selenium Ensures Euthyroidism in Patients with Autoimmune Thyroiditis. International journal of endocrinology, 2017, 2549491. https://doi.org/10.1155/2017/2549491
6. Nordio, M., & Basciani, S. (2017). Myo-inositol plus selenium supplementation restores euthyroid state in Hashimoto's patients with subclinical hypothyroidism. European review for medical and pharmacological sciences, 21(2 Suppl), 51–59.
7. Farhangi, M.A.; Dehghan, P.; Tajmiri, S.; Abbasi, M.M. The effects of Nigella sativa on thyroid function, serum Vascular
8. Endothelial Growth Factor (VEGF)-1, Nesfatin-1 and anthropometric features in patients with Hashimoto’s thyroiditis: randomized controlled trial. BMC Complement. Altern. Med. 2016, 16, 471.