Lepiej po polsku (okładka  twarda, wyd. 10.2019)

Nad językiem trzeba nieustannie pracować. Szczególnie nad poprawnością naszej mowy, która jest tworem niepokornym, chętnie ulegającym wpływom innych języków, tworzącym najdziwniejsze formy. Andrzej Markowski, wybitny ekspert w dziedzinie poprawnej polszczyzny od lat udziela porad językowych. Tym razem zebrał pytania, które pojawiały się najczęściej w mailach kierowanych do poradni i opublikował je, udzielając za każdym razem dwóch odpowiedzi: krótkiej, jednoznacznej i dłuższej, dokładniejszej, dla dociekliwych. Odpowiedzi nie są pozbawione subtelnego poczucia humoru, dzięki czemu świetnie się je czyta. Uwielbiam ten fragment: „Mąż powiedział: Nie lubię takiej rzadkiej zupy, wolę bardziej gęstą. Czy powinien tak powiedzieć?”. I komentarz prof. Markowskiego: „Językoznawca może tylko ustosunkować się do formy językowej tego, co mąż powiedział, nie może natomiast ocenić tego, czy mąż miał rację, tak mówiąc. A więc jeśli chodzi o przymiotnik „gęsty” w stopniu wyższym, to forma „bardziej gęsty” jest dopuszczalna, choć niewzorcowa. Taka jest forma „gęstszy”. Można dodać, że spotyka się także formę „gęściejszy”, ale jest ona najmniej polecana” (s. 32). I coś dla najmłodszych użytkowników języka: „Powiedziałam ostatnio, że jakiś wyraz pisze się z wielkiej litery, a ktoś mnie poprawił, że tak się nie mówi, że poprawnie jest: wielką literą. Czy to prawda?”. Odpowiedź: „Istotnie, tradycyjnie mówiąc o sposobie zapisu wyrazów i użyciu wielkich lub małych liter, używa się sformułowania: piszemy coś wielką lub mała literą albo: od wielkiej, od małej litery (ten drugi sposób mówienia jest chyba rzadszy)” (s. 208). A jak poprawnie mówić o ubieraniu się? Włóż czapkę czy ubierz czapkę? I co z robiącym zawrotną karierę wyrazem „dokładnie” na potwierdzenie cudzych słów? Przeczytajcie, zawsze warto odświeżyć sobie zasady poprawności językowej lub zwyczajnie wzbogacić język o formy, których unikamy, bojąc się błędów.

Zbiór felietonów profesora Markowskiego to świetna nauka oraz… rozrywka! Wypieki na twarzy gwarantowane! Jeśli chcesz wiedzieć, jak mówić poprawnie po polsku, to warto sięgnąć po tę publikację. Nakładem wydawnictwa Agora ukazała się książka „Lepiej po polsku” autorstwa profesora Andrzeja Markowskiego. Nazwisko doskonale mi znane z czasów studiów, ale wtedy czytałam bardzo poważne publikacje podpisywane tym nazwiskiem. Obecnie mamy na rynku dużo ciekawych poradników językowych, które pisane są przystępnym językiem, a do tego z nutą humoru, dzięki czemu odbiór jest znacznie łatwiejszy. Tak samo jest z „Lepiej po polsku” – to publikacja nie tylko dla tych, którzy profesjonalnie zajmują się językiem, ale dla każdego, kto chce poprawnie mówić po polsku i… przy okazji poznać kilka ciekawostek! Jeden z największych sporów językowych w moim życiu dotyczy wyrazu „logo”. Wiem, że graficy i osoby pracujące w branży reklamowej nieustannie odmieniają to słowo. Dla mnie jest to bariera nie do przejścia, ponieważ w słownikach mamy, póki co, informację o tym, że jest to wyraz nieodmienny. Potwierdza to profesor Markowski, a przy okazji w dłuższym wyjaśnieniu wskazuje na problemy z odmianą wyrazu w liczbie mnogiej. To samo zresztą powiedział mi profesor Bralczyk, gdy miałam go okazję spotkać na Warszawskich Targach Książki. Logo jest nieodmienne. Koniec i kropka. Kolejna sprawa dotyczy dat. Wzbiera we mnie ogromna irytacja, gdy ktoś mówi/zapisuje datę w następujący sposób: 15 maj 2020 (!). Jak tak można! Z książki „Lepiej po polsku” dowiecie się, jak poprawnie zapisywać daty – i dobrze byłoby tę zasadę zapamiętać. Nie wszystkie „błędy” są tak naprawdę błędami. Zróżnicowanie językowe w naszym kraju ma związek z regionem, a także wpływami historycznymi, z którymi mieliśmy dość sporo do czynienia. Ciekawym przykładem, który pokazuje profesor Markowski jest to, że część Polaków wychodzi i przebywa „na dworze”, a część „na polu” – i oba przypadki oznaczają to samo – wyjście na podwórko. Chociaż myślałam, że przeczytam kilka stron, a resztę zostawię na później, to się po prostu nie udało. Książka jest bardzo ciekawa, mnóstwo w niej historyjek związanych z etymologią słowa, a także zabawnych przykładów, dzięki czemu czyta się ją jednym tchem. To naprawdę doskonała literatura! Wiedzieliście np. że słowo „bynajmniej” ma znaczenie jedynie przeczenia? A „Bar pod koniami” to niepoprawna nazwa? Albo że „Festiwal pierogów” to już jednak pewne językowe nadużycie? Niezwykłe są też podróże semantyczne, w które profesor nas zabiera. Jedną z nich odbywamy ze słowem „aplikacja”, które pochodzi z łaciny, w języku polskim pojawiło się za pośrednictwem języka angielskiego, a na koniec i tak wróciliśmy do łacińskiego znaczenia wyrazu. Język jest doprawdy niesamowity! Okazuje się też, że można w łatwy sposób zapamiętać wyrazy, które sprawiają nam trudności. Wystarczy odpowiednio skonstruowana rymowanka czy wierszyk! Jak nasz język będzie wyglądał w przyszłości? Trudno powiedzieć, chociaż profesor Markowski pokazuje kilka prognoz, które brzmią przerażająco dla moich uszu. Czytanie „Lepiej po polsku” było ogromną przyjemnością. Publikacja to zbiór felietonów, które dotyczą najczęściej zadawanych pytań o język i poprawność. Mamy tutaj dwie wersje odpowiedzi: w skrócie oraz dla dociekliwych. Ta druga wersja jest bardziej rozbudowana, więc można wzbogacić swoją wiedzę językową. Całość napisana jest językiem bardzo przystępnym, z humorem, więc nie tylko dobrze się ją czyta, ale i łatwiej zapamiętać, jakie formy są poprawne (choć czasami można przeżyć szok). Bardzo polecam.