Europa socjalna (ebook)

Niniejsza praca zbiorowa jest plonem indywidualnych badań prowadzonych w ostatnich latach w Instytucie Polityki Społecznej Uniwersytetu Warszawskiego. Międzynarodowa i porównawcza polityka społeczna stanowi od dawna, właściwie w całym już blisko 35-letnim okresie istnienia tej placówki, jeden z głównych kierunków aktywności naukowej. Jej pracownicy opublikowali na ten temat liczne książki i artykuły, uczestniczyli w wielu projektach badawczych z udziałem partnerów zagranicznych. Zainteresowanie polityką społeczną, jaka kształtuje się w szerszym otoczeniu międzynarodowym, dotyczy także prowadzonej przez Instytut działalności dydaktycznej, nierzadko na tym polu pionierskiej. Przykładowo, na samym początku lat 90. ubiegłego stulecia IPS UW, jako pierwsza jednostka akademicka w kraju, wprowadził do programu prowadzonych przez siebie studiów kursowe zajęcia z Europejskiej polityki społecznej, przy wsparciu wspólnotowego programu Jean Monnet. W br. została wprowadzona nowa specjalność, pod nazwą „międzynarodowa polityka społeczna”, na realizowanych przez Instytut dwuletnich studiach magisterskich.
Prezentowana książka przedstawia szeroką panoramę zagadnień związanych z europejską i polską polityką społeczną. Naszym zamysłem, jako redaktorów naukowych tomu, było podjęcie w nim trzech zasadniczych wątków tematycznych, co w rezultacie odzwierciedla jego struktura - pogrupowanie autorskich opracowań w trzy główne części.
Cześć pierwsza zwraca uwagę na najważniejsze wyzwania, jakie stają dziś przed europejską polityką społeczną. Wprowadzający w tą problematykę tekst Włodzimierz Anioła objaśnia bliżej pojęcie Europy Socjalnej, omawia kluczowe przesłanki rozwoju transnarodowej polityki społecznej, analizuje jej wielopoziomowy charakter oraz podstawowe przeszkody, na jakie natrafia dziś unijna działalność w tej dziedzinie. Jolanta Supińska relacjonuje spory, jakie toczą się w UE na temat kształtu polityki gospodarczej, skupiając się szczególnie na argumentach podnoszonych przez post-Keynesowskich, prospołecznych ekonomistów z tzw. Grupy EuroMemorandum. Cezary Żołędowski i Mariusz Sulkowski prezentują problemy związane z coraz częściej ostatnio kwestionowaną w Europie koncepcją społeczeństwa wielokulturowego, pokazując ograniczenia w promowaniu polityki multikulturalizmu zarówno na szczeblu unijnym, jak i w wybranych krajach członkowskich. Z kolei Maciej Duszczyk koncentruje się na zwięzłej charakterystyce trzech długofalowych strategii i planów gospodarczo-społecznych, nad którymi żywo dyskutowano ostatnio w Unii (Strategia Lizbońska, Strategia „Europa 2020”, Pakt Euro Plus).
Część druga książki pokazuje specyfikę, dorobek i aktualne kierunki rozwoju działalności Unii Europejskich w wybranych sferach polityki społecznej. Gertruda Uścińska analizuje najnowsze modyfikacje prawne, jakie we wspólnotowym mechanizmie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego wprowadziły rozporządzenia nr 883/2004 oraz nr 987/2009. Tomasz Mering przedstawia jeden z zasadniczych filarów unijnej polityki społecznej, jakim jest polityka kohezyjna, tak istotna dla Polski, a nad której przyszłym kształtem po 2013 r. pojawia się coraz więcej znaków zapytania. W rozdziale Jacka Męciny znajdziemy charakterystykę najnowszych tendencji w rozwoju na poziomie wspólnotowym dialogu społecznego, który w rosnącym stopniu ma być wzbogacany o koncepcję dialogu obywatelskiego. Grażyna Firlit-Fesnak omawia w swym opracowaniu dorobek – tak prawny, jak i programowo-operacyjny – Unii Europejskiej w zakresie promowania równości kobiet i mężczyzn. Anna Kurowska pokazuje wkład Unii w upowszechnianie rozwiązań instytucjonalno-prawnych, które sprzyjają godzeniu przez kobiety ról zawodowych i rodzinnych. Propagowaniu przez instytucje wspólnotowe modnej w ostatniej dekadzie w polityce rynku pracy koncepcji elastycznego bezpieczeństwa (flexicurity) poświęcony jest tekst Sylwii Rosochy. Aktywność unijną w zakresie społecznych problemów i aspektów mieszkalnictwa przedstawia Aleksandra Zubrzycka-Czarnecka, wskazując na zalążkowy i niespójny jeszcze charakter tej polityki.
Dwa kolejne rozdziały tej części książki poruszają zagadnienia migracyjne. Beata Samoraj-Charitonow koncentruje swoje rozważania na podejściu do imigracji zarobkowej z krajów pozostających poza Unią, która to kwestia wzbudza ostatnio coraz więcej społecznych kontrowersji. Natomiast Paweł Hut przybliża czytelnikowi temat europejskich migracji etnicznych, posiłkując się charakterystyką ruchów ludnościowych tego rodzaju w odniesieniu do trzech wybranych państw UE. Drugą część niniejszej publikacji zamyka zaprezentowanie przez Elwirę Bonisławską działalności Europejskiego Obserwatorium Sytuacji Społecznej, agendy funkcjonującej w ramach Komisji Europejskiej.
Ostatnia, trzecia część książki traktuje o miejscu Polski w europejskiej polityce społecznej. Autorzy starają się ukazać rozmaite, zachodzące w ostatniej dekadzie, oddziaływania nie tylko samej Unii Europejskiej, ale i jej państw członkowskich –występujących tam różnych modeli i rozwiązań praktycznych – na polską politykę społeczną. Opracowanie Mirosława Księżpolskiego sytuuje specyfikę i dynamikę tej ostatniej na szerszym tle pięciu dominujących na kontynencie reżimów polityki społecznej oraz w kontekście tzw. europejskiego modelu społecznego. Osobliwościom rozwoju sektora obywatelskiego w Polsce, w europejskiej perspektywie porównawczej, przygląda się bliżej Ewa Leś. W rozdziale przygotowanym przez Piotra Zawadzkiego przedstawiono rozwój sytuacji na polskim rynku pracy po przystąpieniu naszego kraju do Unii.
Trzy ostatnie teksty poświęcone zostały znaczeniu, jakie ma dla Polski najważniejszy instrument finansowy unijnej polityki społecznej - Europejski Fundusz Społeczny. Agnieszka Pogorzelska w sposób syntetyczny przedstawia ogólny bilans wykorzystania środków Funduszu w projektach krajowych. Cezary Miżejewski i Małgorzata Ołdak obszerniej analizują wdrażanie Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki w sferze pomocy i integracji społecznej. Natomiast Justyna Łukaszewska-Bezulska zwraca uwagę na rolę EFS w rozwoju kapitału społecznego w Polsce na poziomie lokalnym.
Swoistym podsumowaniem rozważań zawartych w trzech częściach książki jest Posłowie autorstwa Profesora Antoniego Rajkiewicza, współtwórcy i długoletniego dyrektora Instytutu Polityki Społecznej UW, zasłużonego nestora polskiej polityki społecznej.