Dwory i pałace Wielkopolski. Styl narodowy (okładka  twarda, wyd. 07.2020)

Bardzo fajna książka dużo wiadomości :)

Styl narodowy był wynikiem wielu stycznych powstałych w świadomości narodowej, rosnącego zainteresowania historią, kulturą i tradycją. Ważne rolę w tym kształtowaniu odgrywało utwory pisane, oraz elementy rzeźbiarskie i malarskie. Chodziło o zaznaczenie odrębności i podtrzymanie ducha. Książka Jana Skuratowicza przybliża polski styl narodowy w architekturze na przykładzie dworów i pałaców z terenu Wielkopolski, która po 1793 r. została włączona w granice monarchii pruskiej. Za ostateczną datę graniczną tej analizy została przyjęta data 6 sierpnia 1914 r. Autor przeprowadza czytelnika poprzez poszczególne etapy polskiego stylu narodowego w architekturze począwszy od swoistych poszukiwań i prób, jego kształtowania się, analizy cech szczególnych, aż po okres dwudziestolecia międzywojennego. Autor charakteryzuje pierwsze próby stworzenia stylu narodowego poprzez zamek w Kórniku (kostium gotycki), pałace w Wielkiej Łęce (kostium gotycki) i Posadowie (kostium francuski). Wskazuje na narodowe elementy wystroju wnętrz. Ideałem stał się wzór obywatela, żołnierza i dobrego gospodarza, który planował, a następnie realizował daną budowlę zgodnie z własnymi pomysłami. Jan Skuratowicz przypomina prace m.in.: Zygmunta Czartoryskiego (1853-1920) pt. O stylu krajowym w budownictwie wiejskim (1896), w którym zostały określone zasady, jakim powinna odpowiadać nowoczesna polska siedziba ziemiańska na terenie Wielkopolski. Dokonuje też krótkiej charakterystyki budowli w  miejscowościach: Pomarzanowice, Błociszewo i Rogalin. Autor albumu przedstawia cechy charakterystyczne polskiego stylu narodowego. Symbolem polskiego dworu stał się portyk kolumnowy (np. Kopaszewo, Jargoniewice, Głuchowo, Miłosław, Chobienice, Granówko, Pietronki, Węgierce, Kościelec Kujawski, Gościeszyn, Iwno, Słomowo). Dokonuje analizy budowli wynikających ze względu na zainteresowania angielskim palladianizmem (np. Dębno, Kotowo), toskańskimi włoskimi willami (np. Torzeniec). Pokazuje również przebudowy niektórych starych pałaców, które miały stać się dzięki temu pożądanym wzorcem siedziby nowoczesnego ziemianina (np. Objezierze, Koźminek, Niechanowo, Dobrojewo). Autor wskazuje rok 1905, jako ostateczną cezurę ukształtowania się w Wielkopolsce osobliwego stylu narodowego. Typowymi cechami były: kolumnowy portyk i czterospadowy, wysoki dach łamany. Przedstawia jedne z najciekawszych projektów budowli tych lat autorstwa Rogera Sławskiego, Stanisława Mieczkowskiego, Stanisława Boreckiego (np. Krerowo, Chudobczyce, Oporowo, Bonikowo, Lubasz, Piotrowo, Skoraszewice, Cichowo, Winna Góra) oraz najsłynniejsze przebudowy (np. Turew). W tym czasie stare dwory przybierały charakter barokowy. Dokonywano też przebudowy starszych pałaców dostosowując ich do nowej mody poprzez unowocześnienie budowli pod względem technicznym i adoptowanie na nowe potrzeby dotychczasowych pokoi mieszkalnych (np. Sierniki. Gułtowy, Dłoń, Żydowo, Paruszewo). W pozycji zostały też przedstawiona fala budowy i rozbudowy dworów w stylu narodowym, jaki miał miejsce po 1918 r. (np. Łaszczyn, Gogolewo, Szelejewo). Charakteryzowały się one nadal silnym przywiązaniem do form barokowo-klasycystycznych. Głównym architektem tego okresu jest Stefan Cybichowski (np. Żegotki, Wódki, Chraplewo, Więcławice, Parlin, Rudniki, Komierowo). Autor książki z dokładnością opisuje w danej siedzibie rozkład pomieszczeń i ich funkcje. Można również zapoznać się z bliżej z wystrojem wnętrz poszczególnych pomieszczeń, z zachowanymi rysunkami projektowymi oraz planami całych budowli, które zostały przygotowane przez Autora. Atutem książki jest baza ikonograficzna. Znaleźć tu można przede wszystkim zachowane archiwalne fotografie,  bowiem niektóre z tych dworów zostały zniszczone w okresie wojennej zawieruchy, a utraciwszy swych właścicieli były też przejmowane przez państwo i niszczone przez lata. Nie sposób też ominąć mnóstwo informacji dotyczących właścicieli dworów i pałaców, inicjatorów budowli i architektów. Jan Skuratowicz niejednokrotnie odwołuje się do zachowanych listów i wspomnień, w których znaleźć można opisy danej budowli. Autor przedstawia budowle zarówno okazałe, które podnosiły prestiż właściciela, jak i skromne.     To bardzo dobra propozycja książkowa, do której będę wracać jeszcze niejednokrotnie. Polecam.

Książka bliska mi o tyle, ponieważ często traktuje o miejscach mi znanych: niedalekich, niekiedy położonych nawet przez przysłowiową miedzę. Niektóre z tych pałaców widzę podczas wypraw po okolicy, niektóre jako cel dłuższych, całodniowych wypraw. Zagospodarowane, raczej zadbane. Czasem schowane w głębi parku, za starodrzewem. Trzeba przejść kawałek, by móc docenić ich urodę. Rozsiane po Wielkopolsce – jest ich naprawdę dużo. Wiele z nich nie znalazło się w tej książce. Po wojnie przekształcane na siedziby PGR, mieszkania, biura, szkoły i inne instytucje – często zmieniały swój wygląd. Bo miały nie być piękne, a praktyczne. W dodatku kojarzyły się z byłym systemem. To świat, który jest obok nas, ale który bezpowrotnie odszedł i już nie wróci w dawnej postaci. W tych budynkach są dziś siedziby firm, restauracje, muzea. Czasem są po prostu zamieszkałe i zwiedzanie ich jest niemożliwe. Niektóre na przestrzeni dziesiątek lat zmieniały wygląd. Pożar, przeróbki, nowe wizje właściciela. Do tego swoją cegiełkę dołożył niestety PRL – nikt nie przejmował się tym, że dwór, pałac niszczeje. Czasem mniejsze i większe naprawy były dokonywane przez miejscowego majstra, który absolutnie nie przejmował się jakimś tam zachowaniem stylu. Na samym początku książki – Kórnik. Jedna z najbardziej charakterystycznych i najstarszych budowli tego typu w Wielkopolsce. No i najbardziej rozpoznawalnych – bo i któż nie zna Kórnika? Ten zamek łączy elementy gotyckie z „narodowymi, polskimi treściami”. Zamykają pałace i dwory z okresu tzw. Międzywojnia. Wtedy to pojawiło się mnóstwo nowych możliwości, które miały wpływ na przykład na wyposażenie rezydencji. „Czasem zbyt bogato i zbyt na pokaz” (str. 265). Książka niekiedy mnie zaskakuje. Odkrywam na przykład pałac położony blisko mojej miejscowości – w Łęce Wielkiej, gdzie został on zbudowany w 1870 roku dla Leona Mielżyńskiego. Styl dworów i pałaców kształtował się przez wiele lat. Pojawiały się teksty, rozprawy wręcz na ten temat, które dokładnie określały, jak taki typowy polski dwór powinien wyglądać. Nie muszę chyba dodawać, że nie powinno w nim zabraknąć czterokolumnowego portyku od frontu. Autor książki dosłownie oprowadza nas po wybranych budowlach. Jest swego rodzaju przewodnikiem, niekiedy próbuje odtworzyć pomieszczenia sprzed przebudowy, pożaru, zmiany właściciela. Oprócz tych informacji na temat pomieszczeń, schodów, okien, drzwi, ścian, ogrodów pojawiają się liczne nazwiska właścicieli, architektów, architektów krajobrazu, dzięki którym przy tych pięknych budynkach powstawały oazy zieleni. W tle historia Polski pod zaborami i w latach niepodległości, artyści, którzy często mieli swój udział w powstawaniu budynku lub jego wyposażenia. Często dwory i pałace posiadały bogate kolekcje malarstwa polskiego i obcego, porcelany czy nawet pasów słuckich. Dzięki cytowanym wspomnieniom można nabrać przekonania, że w tych budynkach – dziś często zamkniętych dla przeciętnego zjadacza chleba – faktycznie toczyło się życie. Czytam w nich na przykład o brzydocie pałacu w Objezierzu. Pewien dziedzic stawiał pałac w Sobiejuchach dla swojej ukochanej – zrezygnował ze swoich planów z powodu zawodu miłosnego. Zygmunt Chłapowski szczycił się przebudową pałacu w Turwii podczas której „skasował wszystkie klitki i składziki wzniesione przez dziadka, usunął alkowy i przepierzenia”. Książka jest bardzo ładnie wydana. Mnóstwo w niej zdjęć – kolorowych, czarno-białych i sepii. To ciekawa lekcja historii i zachęta, by takie miejsca odkrywać. A jak się okazuje – niektóre z nich są całkiem blisko nas, na wyciagnięcie ręki.

Daj się porwać na małą wycieczkę "krajoznawczą" po dość rozległym terenie Wielkopolski. "Dwory i pałace Wielkopolski. Styl narodowy" to idealna książka dla miłośników historii miejsc bardzo często zapomnianych, które leżą blisko twojego domu. Jako miłośniczka historii mojej miejscowości, okolicy i nie tylko, z ogromną chęcią sięgnęłam po tę książkę. Autor zebrał naprawdę sporo informacji starając się jak najdokładniej przybliżyć czytelnikowi dany budynek. Od czasów jego powstania, przez architekta, rysunki poglądowe, sporą ilość treści nawiązującej do historii miejsca, aż po zdjęcia. Współczesne, jak i z dawnych czasów. Choć mam małe wątpliwości co do treści, ponieważ wydaje mi się, że sporo informacji można znależć w internecie, to zdjęcia są dla mnie absolutnym trafem w dziesiątkę. Wiele z nich podpisanych jest imieniem autora i bardzo zazdroszczę mu, że miał okazję zwiedzić te imponujące miejsca. Dla mnie ta książka to idealny strzał w dziesiątkę, ponieważ wiele miejsc, o których istnieniu nawet nie miałam pojęcia znajdują się w jednym albumie, ALE jestem nią też odrobinę zawiedziona, ponieważ myślałam, że uda mi się znaleźć jakieś informacje na temat pałacu, który należy do mojej rodziny. Po tej książce stwierdzam, że chyba postawili go kosmici... Bo w internecie naprawdę nie ma o nim żadnych ifnromacji.. Myślę, że z tego powodu daję niższą ocenę, ponieważ bardzo liczyłam na to, że znajdę o nim jakąś wzmiankę.