Umiłowana (okładka  twarda, wyd. 11.2023)

Dawno już po lekturze żadnej z przeczytanych książek nie było mi tak trudno zebrać myśli, co więcej z ogromnym trudem przyszło mi napisanie czegokolwiek na temat tej historii. I to absolutnie nie dlatego, że nie sprostała ona moim oczekiwaniom, czy była powieścią, która pisząc kolokwialnie zupełnie mi się nie podobała. W tym wypadku chodzi o coś zupełnie innego… „Umiłowana” to pisząc najogólniej i najprościej obszerna rozprawa na temat niewolnictwa na kontynencie amerykańskim. To dominacja człowieka białej rasy nad czarnoskórymi. W końcu to próba rozprawienia się z przeszłością, poukładania wspomnień i odzyskanie prawa do siebie samego. I choć dostępna literatura najczęściej skupia na niewolnictwie rozumianym jak zmuszanie do ciężkiej pracy i nie wątpię, w to, że dla każdego z nas pierwsze skojarzenie z niewolnictwem to właśnie nielekka, fizyczna praca - Toni Morrison kieruje naszą uwagę na inny jej aspekt. Na człowieczeństwo. Na zanik moralności. Na niemożności decydowania o sobie samym. I na zależność od woli drugiego człowieka… Musicie nastawić się na to, że w całej tej historii nie zabraknie symboliki, metafor, odniesień do mitologii czy biblii. Pojawią się elementy metafizyki, mieszania przeszłości z teraźniejszością i w końcu, a może przede wszystkim ukryte między wersami pytania o moralność. I choć, wiem, że „Umiłowana” nie będzie książką dla każdego czytelnika, to tym którzy nie poszukują w książce tylko rozrywki, ale pięknego języka czy głęboko wstrząsających, a nawet bolesnych losów opartych na prawdziwej historii – polecam serdecznie. „Umiłowana” porusza. Głęboko porusza.

"Umiłowana" Toni Morrison to opowieść, która sięga głęboko w serce czytelnika, wywołując burzę emocji i pozostawiając trwałe wrażenie. Książka ta, choć niełatwa w odbiorze, jest arcydziełem, które potrafi poruszyć, zgnębić, ale jednocześnie otulić czułością i nadzieją. Fabuła powieści jest jak labirynt, gdzie przeszłość splata się z teraźniejszością w zawiły sposób. Osiemnaście lat po ucieczce od niewoli, Sethe pozornie wolna, ale wewnętrznie uwięziona przez duchy przeszłości, próbuje zbudować nowe życie w Ohio. Morrison posługuje się misterną strukturą narracyjną, przeskakując między czasami i perspektywami, co nadaje tej opowieści wyjątkowy, choć czasem chaotyczny, charakter. Jednym z najbardziej poruszających elementów książki jest plastyczność, z jaką autorka ukazuje niewolnictwo. Morrison nie unika drastycznych scen, przekazując czytelnikowi brutalną rzeczywistość, która odebrała życie milionom istnień. Cierpienie, strata, a jednocześnie macierzyńska miłość są przedstawione w sposób, który wstrząsa czytelnikiem, pozostawiając go z refleksją nad okrucieństwem historii. Duch utraconego dziecka, nazwanego jedynie "Umiłowana", stanowi centralny motyw, który przemyka przez całą narrację. To dziecko, pochowane bezimiennie, staje się nie tylko symbolem straconej niewolniczej dziecięcej niewinności, ale także żywym duchem, nawiedzającym dom Sethe. To wokół tego motywu skupia się główna tajemnica, ukrywająca bolesną prawdę. Warto podkreślić, że "Umiłowana" to lektura, która wymaga zaangażowania czytelnika. Morrison nie ułatwia zadania, tworząc skomplikowaną strukturę i posługując się czasem niejednoznacznym językiem. Jednak właśnie to sprawia, że ta powieść jest tak intensywna i głęboko prowokująca do refleksji. Osobiście, jestem nią jednocześnie zafascynowana i przerażona. Fascynacja płynie z mocy pióra Morrison, która potrafi uwieść czytelnika i zabrać go w podróż przez zakamarki ludzkiej duszy. Przerażenie natomiast wynika z brutalnej szczerości, z jaką autorka ukazuje ciemne strony historii. "Umiłowana" to nie tylko książka, to głębokie doświadczenie, które kształtuje czytelnika, zmuszając go do zastanowienia się nad własnymi przekonaniami i wartościami. To literackie dzieło, które pozostaje w pamięci, zostawiając trwały ślad i stawiając pytania, na które odpowiedzi pozostają często bolesne i trudne do wyartykułowania. Morrison podnosi niewyobrażalne doświadczenia niewolnictwa na piedestał literackiego arcydzieła, jednocześnie przypominając, że zrozumienie i wybaczenie są kluczowe dla przekształcenia przeszłości i zapobieżenia jej ponownemu nawiedzeniu. To powieść, którą trzeba znać, aby naprawdę zrozumieć złożoność ludzkiego losu i siłę literatury w jego ukazywaniu.

Czy śmierć jest najgorszą rzeczą, jaka może się przytrafić? Bynajmniej. W "Umiłowanej" Toni Morrison uchyla drzwi do jednego z najmroczniejszych okresów historii – zabiera nas do dziewiętnastowiecznej Ameryki, na przedmieścia Ohio. Sethe żyła w świecie, w którym kolor skóry decydował o wolności lub jej braku. W którym człowieka porównywano do zwierzęcia i wyceniano jego wartość w dolarach. Bohaterce książki Morrison udało się uciec, ale widmo niewolnictwa podążyło za nią gotowe zaatakować w najmniej spodziewanym momencie. "Umiłowana" to opowieść o niewolnictwie – przemocy na tle rasowym, wyzysku, okrucieństwie, upokorzeniu, walce o przetrwanie, drodze do wyzwolenia oraz o pokoleniowej traumie. Morrison opowiada o ludziach zagubionych w niewoli, żyjących w cieniu przeszłości. O ludziach, którzy po wyzwoleniu próbują wieść normalne życie, ale traumatyczne wspomnienia wciąż do nich wracają. Którzy boją się kochać, bo w bezwzględnym i brutalnym świecie miłość oznacza stratę i jeszcze większe cierpienie. Zachwyca mnie, jak starannie i błyskotliwie Morrison skonstruowała tę powieść i z jaką literacką świadomością poprowadziła narrację. W "Umiłowanej" płynnie zmieniają się punkty widzenia, wspomnienia powracają w retrospekcjach nadając całości coraz większą głębię. Ciekawym rozwiązaniem jest wykorzystanie realizmu magicznego, który przybiera postać bezimiennej córki, ducha nawiedzającego dom. Wszystkie te elementy w połączeniu z piękną prozą Morrison wznoszą "Umiłowaną" na najwyższy literacki poziom. "Umiłowana" to do bólu prawdziwa, odważna i wspaniale napisana książka o mrokach historii i ludzkiego serca oraz o ciężarze przeszłości. O odporności ducha, zawieszeniu między wolnością i zniewoleniem oraz o pamięci, która jest źródłem bólu, ale też drogą do uzdrowienia. Współczesny literacki klasyk.