Sofia, dziewczyna z kościanego domu (okładka  twarda, wyd. 02.2022)

Książka wypada lepiej, niż "Dziewczynka z atramentu i gwiazd". Sam motyw kości, używanych jako budulca, jest ciekawy. Mamy tu podobne motywy: wędrówki podziemnymi korytarzami, samotne rodzicielstwo i próba ocalenia tego rodzica... Jednak całość wypada o niebo lepiej. Możliwe że dlatego, że wobec tej książki nie miałam żadnych konkretnych oczekiwań...

Przyjemna ksiazka o magii i przyjazni. Jedynie charakter bohaterki wykreowany w nieco dziwny sposób.

Znacie książki dla dzieci, które dorosłym czyta się równie dobrze co najmłodszym?  Do tej pory myślałam, że taką moc posiadają jedynie znane wszystkim (chyba wszystkim) “Opowieści z Narnii” autorstwa C. S. Lewisa, lub baśnie, do których czasami miło jest wrócić. Wszystko się zmieniło, gdy zaczęłam czytać książkę z dzisiejszej recenzji.  To moje pierwsze spotkanie z twórczością K. M. Hargrave, ale zapewniam, że zdecydowanie nie ostatnie! W "Sofia, dziewczyna z kościanego domu" występuje motyw rzeźbienia w kościach, tym właśnie zajmuje się matka głównej bohaterki. Ten jakże niecodzienny wątek możemy zauważyć również w serii "Dwór cierni i róż", gdzie jednym z bohaterów jest nie kto inny jak Rzeźbiący w Kościach. Pojawia się również wątek o magii kości, niezwykłych przesłankach na temat wykonanych przez Rzeźbiarkę przedmiotów. Mimo, że książka opowiada o losach dwunastoletniej dziewczynki, jest tak dobrze napisana, że ciężko się od niej oderwać. Wartka akcja sprawia, że książka wprost pochłania czytelnika do świata wykreowanego przez autorkę. Cudowne zdobienia stron, tworzą prawdziwą ucztę dla oczu i nadają osobliwego klimatu. Historia jest spójna, jedyne do czego mogę się przyczepić to to, że postacie zachowują się o wiele zbyt dojrzale jak na swój młody wiek.  Historia opowiada losy Sofii - dwunastoletniej dziewczynki mieszkającej na obrzeżach Sieny. Jej matka rzeźbiarka, pełna ciepła i życzliwości kobieta, od zawsze była dla córki wzorem do naśladowania. Wszystko zmieniło się pewnego późnego wieczora, gdy do pracowni matki przybyła tajemnicza postać. Po tej wizycie matula przestała się uśmiechać i nie cieszyła jej już praca z kośćmi. Wszystko miało wrócić do normy w dniu dwunastych urodzin Sofii, miała razem z matką i młodszym bratem Erminem świętować. Mieli wspólnie uczcić fakt, że na nowo będą mogli wieść spokojne życie, matka obiecała córce również wyjawienie tajemniczej prawdy. Tego dnia dziewczynka otrzymała od rzeźbiarki piękny, misternie wykonany łańcuszek z zawieszką wykonaną z kości. Mama dała jej dosadnie do zrozumienia, że to bardzo ważny przedmiot i za wszelką cenę Sofia musi go pilnować. Kobieta musiała jeszcze ostatni raz udać się do miasta, z malutkim relikwiarzem, przed podróżą wyraźnie zakazała dzieciom odwiedzania miasta pod swoją nieobecność. Jak to często bywa z przestrzeganiem przez dzieci wszelkich zakazów, udały się one wbrew woli rodzicielki do miasta, gdzie miejsce miały mieć słynne wyścigi konne. Na miejscu Sofia ujrzała matkę uciekającą co tchu z zamku Księżnej. Dwunastolatka zerwała się biegiem chcąc dowiedzieć się, czemu kobieta ucieka, niestety konie wystartowały i w chwili gdy miała podbiec do matki prawie ją stratowały. Prawie, bo nieznajomy chłopiec w ostatnim momencie uratował dziewczynkę z przed kopyt. Jednak ratując ją skradł wiszący na jej szyi łańcuszek, dokładnie w chwili gdy ostatni raz widziała mamę. Dzieci zostały same, bez informacji co stało się z ich rodzicielką. Jedyne czego byli pewni, to fakt, że musiała mieć kłopoty skoro pojmali ją Strażnicy. Na domiar złego Księżna posłała po nieletnich strażnika i siostrę zakonną, którzy zabrali dzieci do klasztornego sierocińca. Sofia w przeciwieństwie do młodszego brata, miała wiele wątpliwości dotyczących bezpieczeństwa w nowym miejscu. Targało nią silne przeczucie, że w tym klasztorze dzieją się dziwne rzeczy, dlatego też dwunastolatka postanowiła pod osłoną nocy uciec razem z Erminem. W ucieczce pomógł im Ghino chłopiec, który był odpowiedzialny za kradzież naszyjnika Sofii. Ghino od kilku lat żyje w podziemnych tunelach, którymi prowadzi nowych przyjaciół. Nieoczekiwanie rodzeństwo odkrywa w podziemiach drobne znaki wskazujące na obecność ich matki. Dzieci podążają szlakiem wyznaczonym przez rzeźbiarkę. Czy uda im się uciec i odnaleźć matkę?

Od momentu, gdy miałam przyjemność czytać Dziewczynkę z atramentu i gwiazd Kiran Millwood Hargrave minęło już trochę czasu. Pamiętam jednak, że tamta książka pomimo tego, że była bardzo dobra, to jednak nie zachwyciła mnie na tyle, bym miała ją w pamięci przez cały ten czas. Pewnego dnia otrzymałam możliwość poznania kolejnej powieści autorki, czyli Sofię, dziewczynę z kościanego domu. Czy tym razem poczułam zachwyt? Czy historia tytułowej Sofii zapadnie mi w pamięci? Mama Sofii jest ossuarystką, czyli rzeźbi w kościach. Zazwyczaj spod jej palców wychodzą piękne ozdoby i misterne pudełeczka. Pewnego dnia kobieta znika, a Sofia oraz jej brat są zmuszeni wyruszyć na poszukiwania. Rodzeństwo nie spodziewa się nawet tego, co przyjdzie im przeżyć i jak trudna okaże się ta wyprawa. Jednak dla odnalezienia ukochanej mamy warto się poświęcić. Czy ta historia ma prawo zakończyć się dobrze? Czy życie Sofii wróci do normy? Może zacznę od samej głównej bohaterki. Sofia zdobyła moją sympatię przede wszystkim tym, że nim zabierze się za wykonywanie danej rzeczy, woli to przemyśleć. Czasem zastanawia się dłużej, częściej jednak czas na to nie pozwala, więc wszelkie decyzje musi podjąć w szybkim tempie. Nie zmienia to faktu, że stara się ona przemyśleć takie kwestie i za to właśnie postać ta otrzymała ode mnie bardzo dużego plusa. Niezbyt przepadam za lekkomyślnością bohaterów i w momencie, gdy widzę, jak młodzi bohaterowie starają się wyjść z opresji z rozwagą - czuję po prostu fascynację i podziw. Uważam Sofię za bardzo dobrze wykreowaną postać, budzącą zaufanie, sympatię oraz pewnego rodzaju ciekawość czytelnika. Do gustu przypadł mi również styl pisania autorki. Kiran Millwood Hargrave pisze bardzo dobrze, lekko i obrazowo, dzięki czemu podczas lektury nie miałam najmniejszych problemów z tym, by wyobrazić sobie opisywane wydarzenia czy miejsca, w których odgrywała się akcja. Klimat podziemi i ciemnych korytarzy dostarczył mi wiele przyjemności podczas czytania, ponieważ naprawdę czułam się tak, jakbym sama była razem z bohaterami w tych trudnych chwilach. Chyba więc nie będzie nic dziwnego w tym, jeśli napiszę, że lektura tej pozycji okazała się dla mnie czymś wciągającym, angażującym i przypadła mi do gustu zdecydowanie bardziej niż poprzednia powieść autorki. Sofia, dziewczyna z kościanego domu jest historią magiczną, jednak nie na tyle, by czytelnik miał wrażenie, że książka ta całkowicie odchodzi w stronę czegoś wymyślonego. Głównym wątkiem jest tutaj ten dotyczący poszukiwania mamy Sofii i jej brata, ale równie istotnym elementem jest strach przed tym, kim naprawdę jesteśmy i jak wyglądamy - jeden z bohaterów drugoplanowych miał właśnie ten problem i okrutnie stresował go fakt tego, że ktoś mógłby zobaczyć go takim, jak wygląda w rzeczywistości. Autorka w ten dość pokrętny sposób pokazała, że nawet młodsi mają problem z akceptacją tego, jak wyglądają, nawet jeśli nie mają na to wpływu. Napiszę szczerze: może i tytuł ten nie zapadnie mi w pamięci na lata, ale mam wrażenie, że za każdym razem, gdy spojrzę na okładkę tej książki, przypomną mi się wszystkie te emocje, jakie towarzyszyły mi podczas lektury. Sofia i jej historia przypadła mi do gustu i zdecydowanie polecam ją każdemu miłośnikowi fantastyki dla młodszej młodzieży.

"Sofia, dziewczyna z kościanego domu" to książka, która od pierwszej chwili zachwyciła mnie wydaniem. Okładka i zdobienia w środku przyciągnęły mój wzrok i jeszcze mocniej zachęciły do lektury. Czy pod piękną oprawą skryła się równie piękna historia? Sofia mieszka wraz ze swoją matką, bratem i przyjaznym krukiem w domu na wzgórzu. Ich mieszkanie nie jest jednak zwykłym miejscem- wybudowała je z kości mama dziewczynki, będąca ossurystką (wyrabia z kości przeróżne przedmioty). Kiedy pewnego dnia rodzicielka znika w tajemniczych okolicznościach, Sofia z bratem udają się na niebezpieczną wyprawę w podziemiach Sieny, aby ją odnaleźć. Ta wędrówka odkryje przed nimi tajemnice nie tylko matki, ale i miasta, w którym żyją. Książka zaangażowała mnie od pierwszej strony. Wcześniej nie wczytywałam się w opis i dzięki temu zaskoczyła mnie jeszcze mocniej. Zawód mamy głównej bohaterki mnie zaintrygował, muszę przyznać, że nie spotkałam się nigdy z czymś takim, a teraz mam ochotę dowiedzieć się o ossurystyce więcej. Z książki bije dodatkowo bardzo ciekawy klimat. Akcja rozgrywa się w Sienie i niektóre opisy naprawdę uplastyczniały krajobraz. Do tego podobały mi się też włoskie wstawki w wypowiedziach bohaterów- nie utrudniały zrozumienia, o czym mówią, a dodawały uroku. Jeśli chodzi o fabułę, od początku bardzo mnie wciągnęła. Bohaterowie wiele podróżują i przeżywają angażujące przygody. Jednocześnie pod warstwą rozrywki kryje się wiele uniwersalnych prawd o świecie i prawach nim rządzących. Miejscami można uznać, że książka jest schematyczna. Korzysta z pewnych wątków, których domyślałam się przed bohaterami. Jednak muszę wziąć pod uwagę, że Sofia miała jedynie 12 lat, jej brat jeszcze mniej. Patrząc na to, mogę wybaczyć im pewną niedomyślność w niektórych sprawach, bo i tak zachowywali się dojrzale. Akcja rozgrywa się w średniowieczu, tuż po zakończeniu epidemii ospy. Ten wątek też mnie zaciekawił. Dodatkowo autorka delikatnie porusza też temat chociażby równouprawnienia, prac "męskich" i "żeńskich". "Sofia, dziewczyna z kościanego domu" okazała się bardzo pozytywnym zaskoczeniem. Od razu wciągnęłam się w historię, która gna do przodu i zachwyca klimatem. Jest miejscami lekko mroczna, a miejscami rozgrzewa serce i ukazuje prawdziwe rodzinne przywiązanie. Spędziłam przy niej naprawdę miły czas, stąd też gorąco wam ją polecam. Za piękny egzemplarz bardzo dziękuję za wydawnictwu Literackie.

Przepełniona magią, niezwykła historia, która zabierze Was w podróż przez świat w którym rzeźbi się w kościach. „Nad jej głową niczym lśniący baldachim zwisała girlanda ze złoconych policzków stóp, w popękanych ścianach tkwiły zaś zęby, rozsiane jak gwiazdy na nocnym niebie.” Kiran Millwood Hargrave zabiera nas w niezwykła podróż, podczas której naszą przewodniczką jest dziewczyna, która wychowała się wśród kości. Dla niej codziennością jest, aby budzić się w kościanym łóżku i obserwować mamę podczas jej pracy, która jest sztuką. Wszystko się zmienia, gdy mama nie wraca, a ona i brat trafiają do sierocińca, który nie wydaje się dobrym miejscem. Został stworzony przez królową, aby zapewnić opiekę dzieciom, których rodziców zabrała choroba. Sofia czuje, że muszą uciekać i odnaleźć matkę, a w tym pomoże im chłopiec, który mieszka w podziemiach miasta. Sofia na dwunaste urodziny miała otrzymać prawdę, ale by do niej dotrzeć musi przeżyć przygodę życia i zawalczyć o swoją rodzinę. Jestem absolutnie i całkowicie zakochana w historii Sofii! Autorka wykreowała niezwykły świat, który pochłania nas i zaciąga na toskańskie wzgórza, które skrywają mrok. Sofia jest bohaterka, którą łatwo polubić i z chęcią patrzeć na świat jej oczami. Jest odważna i stara się podejmować decyzje, które będą pozytywnie wpływać na innych. Odkrycie tajemnicy skrywanej przez mamę sprawi, że dziewczyna spojrzy na nią inaczej. Najbardziej w całej książce urzekły mnie opisy mechanizmów i dzieł, jakie były wytwarzane w kościach i cała kreacja otoczenia bohaterów. Jak dziwnym uczuciem byłoby budzenie się na kościanym łóżku? Do jakiego życia i świata mógłby przywyknąć człowiek? Nie jest to typowo słodka historia, zdecydowanie ma w sobie nutkę niepokoju, ale właśnie ten klimat skrada serce czytelnika. Każda strona skrywa w sobie magię i sprawia, że chcemy i potrzebujemy więcej. Każda kolejna lektura w tak nietypowym klimacie utwierdza mnie, że literatura młodzieżowa ma wiele do zaoferowania starszemu czytelnikowi i warto dawać jej szansę. „Sofia, dziewczyna z kościanego domu” to obowiązkowa pozycja dla wszystkich fanów niezwykłych historii o młodszych bohaterach, nie dajcie się prosić - wyruszcie w podróż po świecie pełnym kości, a nie pożałujecie 🦴❤️

Niekiedy dobre serce jest najcenniejszą bronią jaką posiadamy i to właśnie z jego pomocą zmierzyć możemy się z najbardziej niegodziwymi przeciwnikami. Matka Sofii jest ossuarystką. Jej zajęciem jest rzeźbienie w kościach. W dniu dwunastych urodzin córki znika, a Sofia wraz z młodszym bratem próbują ją odnaleźć. W tym celu podążają jej tropem i według pozostawionych przez nią wskazówek. W trakcie podróży spotyka ich wiele niebezpieczeństw. Poznają niespotykane dotąd miejsca i wędrują podziemiami i wieżami średniowiecznej Sieny. Czy dzieciom uda się odnaleźć matkę? A jeśli tak, to jaką cenę przyjdzie im zapłacić za jej powrót do domu? W ostatnim czasie naprawdę z przyjemnością sięgam po literaturę dla dzieci. Jest ona niesamowita i pozwala z zupełnie innej perspektywy spojrzeć na pewne codzienne sprawy. Przepiękne wydania, ciekawe przygody, ważne przesłania – to tylko niektóre z licznych zalet współczesnej literatury dziecięcej, która staje się coraz bardziej „życiowa”. „Sofia, dziewczyna z kościanego domu” to historia rodzeństwa, które przeżywa niesamowitą, ale również i niezwykle niebezpieczną przygodę, kiedy wyrusza na poszukiwanie zaginionej matki. Jestem pełna podziwu dla autorki – stworzyła bowiem książkę dla dzieci, która dosłownie pochłonęła mnie jako osobę dorosłą. W książce mamy do czynienia z magicznym, fantastycznym światem, w którym bez problemu odnajdzie się młody czytelnik. Autorka ukazała walkę dobra ze złem, jednak nie posłużyła się w niej ogromną brutalnością. Oczywiście nie zabrakło scen zapierających dech w piersiach, ale czytelnik w pierwszej kolejności skupiał się na tym, co dobre i kibicował rodzeństwu w dotarciu do celu. Jestem absolutnie zauroczona tą pozycją, w której zostały ukazane najważniejsze w życiu wartości. Główna bohaterka była osobą o dobrym sercu, wrażliwej duszy i ogromnej inteligencji. To dzięki niej dostrzec możemy w trakcie lektury wyjątkowość relacji, które buduje z najbliższymi osobami. To ona pokazuje nam, że warto wybaczać i dawać drugą szansę oraz, że należy wytrwale dążyć do zamierzonego celu, a wtedy z pewnością uda nam się go osiągnąć. Polecam dla wszystkich spragnionych wyjątkowej przygody z fantastycznymi bohaterami.

W poprzedniej recenzji pisałam, że książki autorki kocham całym sercem nie tylko za dzieciństwo, magię i wiarę, ale za realizm i ten moment, który towarzyszy mi podczas czytania, a jest, nim zapomnienie o otaczającej mnie rzeczywistości. Siedzisz w salonie i jesteś tak zaczyna, że nie słyszysz krzyczących dzieci, głośnych bajek w TV czy nawet szalejącej burzy za oknem, bo jesteś tylko Ty i książka „Sofia dziewczyna z kościanego domu”. Autorka pisze w taki sposób, że już od pierwszej strony nie jesteś w stanie zapanować nad czytaniem i pochłaniasz rozdziały jak karabin maszynowy. Siła, jaka tkwi w rodzeństwie to jest moc, z jaką nikt nie ma szans oraz z jaką nikt nie powinien zadzierać. Przed wami Dwunastoletnia Sofia jej młodszy brat Ermin. Nie będzie spojlerem jak napisze ich mama wychodzi do miasta, i to miał być ostatni taki wypad, lecz nie wraca i nasi młodzi bohaterowie postanawiają iść i odnaleźć Ją. Od tego momentu zaczynają się przygody, o jakich nawet nie śnili w najczarniejszych snach, że mogą mieć miejsce. Idealnie opisuje drogę, jaką muszą przejść, żeby odnaleźć mamę. Nie chce pisać co i jak, lecz będzie płacz, ucieczka, magia, niezrozumienie, zawiedzenie się. Jak znasz jakąś książkę autorki to wiesz, że potrafi stworzyć nieziemski klimat, a postacie są tak wykreowane, że oczami wyobraźni jesteś w stanie widzieć je oraz poczuć wszystko to, co otacza danego bohatera jak zimno, zapach lawendy, czy zapach kościanego domu. W całej tej drodze Sofia z Ermin spotkają też tych dobrych ludzi, którzy chcą dla nich jak najlepiej. Jako mama jestem wrażliwsza, kiedy dzieciakom przytrafia się krzywda i patrząc na drogę, jaką pokonali, żeby ratować mamę zasługuje na aplauz. Kto zna lepiej mamę od własnych dzieci? Poznasz zawód, jaki wykonuje mama oraz będziesz pokonywał różne dziwnie idealnie sprecyzowane, wyżłobione w kości klucze do znalezienia odpowiedzi. Momentami przeżyjecie niezły rollercoaster emocjonalny i taki, że będziesz chciał/ła krzyczeć „Nie idź tam” „Zostaw to” itp. Opisów książki jest pełno w internecie, więc polecam zajrzeć, a tym którzy nie czytają tego zapewniam, że nie zmarnujecie czasu poświęconego na tę książkę.

Opinia powstała dla grupy @fantastyla_na_luzie. Było to moje pierwsze spotkanie z autorką. Do tej pory spotykałam się z różnymi opiniami na temat jej książek i przyznam szczerze, że się bardzo obawiałam Sofii, ale… … zaryzykowałam i nie żałuję. Bawiłam się świetnie, chociaż mam parę “ale”. Sofia to dwunastoletnia dziewczynka, mieszkająca z mamą, młodszym bratem oraz krukiem na obrzeżach miasta Sieny, w dość ciekawym domu. Co go wyróżnia? Meble. Zrobione zostały z… kości! Samo to wystarczyło, abym poczuła się zaintrygowana. 🤭 Do tej pory bohaterowie wiedli spokojne życie, jednak pewnego dnia, to się zmienia. Wizyta niespodziewanych gości, stanie się początkiem przygód Sofii i Ermina. Odkryją oni nie tylko tajemnice swojej matki, ale także miasta Sieny. Przyznam się, że czytałam tę historię z zapartym tchem. Od pierwszych stron zostajemy wciągnięci w ten magiczny świat i do ostatniej w nim zostajemy. Non stop coś się działo. Tajemnice. Plot twisty. Niebezpieczeństwo. Oprócz odpowiedniego dla powieści i odbiorców klimatu, na uwagę zasługują głowni bohaterowie - Sofia i Ermin. Bardzo ich polubiłam. Rodzeństwo o zupełnie różnych charakterach, z zachowaniami odpowiednimi do wieku. Są ciekawscy, ufni, pełni nadziei. Czasami zachowanie samej Sofii może nas irytować, ale wciąż da się ją lubić. Nie ukrywam jednak, że czegoś mi brakowało. Samo zakończenie historii było za proste, a magia nie do końca wykorzystana. Zresztą tak jak same postacie. Szczególnie żałuje samego Korvita. Gadający kruk był czymś nowym, a dostajemy go bardzo mało. Chociaż miał swoje “5 minut” w kluczowym etapie wydarzeń. To na co szczególnie zwróciłam uwagę, jest bardzo mocna więź rodzinna. Dzieci za wszelką cenę są gotowi odnaleźć swoją mamę, a ich matka jest w stanie zrezygnować ze wszystkiego, aby jej dzieci mogły żyć w spokoju. Przez całą fabułę czuło się miłość i oddanie bohaterów. Książka ta stanowi idealnie połączenie elementów baśni ze śmiercią, utratą, niekiedy nawet okrucieństwem. Byłam bardzo zaskoczona, jednak podobało się mi. Fani “Lalani z dalekich mórz” Erin E. Kelly oraz “Zefiryna i księga uroków” Sasza Hady będą zachwyceni.

Dwunastoletnia Sofi nie pochodzi z normalnego domu. Z takiego, w którym my mieszkamy. Dosłownie. Jej domem jest kapliczka zbudowana z kości ( dobrze czytacie, kości! ) przez jej mamę. Niecodzienną pracą matki, artystki jest obrabianie ludzkich kości i tworzenie z nich niesamowitych dzieł takich jak na przykład relikwiarze do katedry w ich mieście. Czy nawet najprostrzych przedmiotów używanych na codzień w domu, takich jak łyżki, miski czy nawet łóżka, które można dostosować do wzrostu dzieci. Dziś Sofi wraz z mamą mają się zająć powiększeniem jej łóżka. Dziewczynka jest z tego bardzo zadowolona bo trochę już z niego wyrosła. Dodatkowo są jej urodziny i mama ma dla niej coś specjalnego ale niestety... praca rodzicielki wpędza dziewczynkę i jej młodszego brata (niegdyś bardzo schorowanego i mizernego) w spore tarapaty. Oboje zostają zabrani do sierocińca a ich matka do... No właśnie dokąd? Rodzeństwo na szczęście nie zostaje rozdzielone ( nie licząc osobnych pokoii bądź stref nauki czy pracy) dziewczynka stara się wydostać ich z bidula ale coś jej tam nie gra. Czy za tymi ścianami kryją się jakieś sekrety? Na drodze rodzeństwa stanie nie jedna przeszkoda a Sofi za wszelką cene posta się odnaleźć kochaną mamę i nie obędzie się to bez komplikacji napotkanych na drodze ku prawdzie. Jakich tajemnic strzegła ich matka aby ich chronić? Czy każdemu można ufać? Czy dadzą radę skoro są tylko dziećmi? Moje odczucie na temat tej książki jest zaskakująco pozytywne, ponieważ nie ma tu słodkości, ani cukierkowego ohh i ehh. Jest to książka dobitnie ukazująca uczucie miłości ale i złości, nienawiścią, dobra i zła. Proste wyjaśnienie i machnięcie ręką nie daje tu uzasadniającego końca sprawy. Rodzice też popełniają błędy i w tej książce możemy się temu w pełni przyjrzeć. Książka wciąga od około trzydziestej strony i ciągnie nas jednym tchem do końca. Jest to fantastyczna historia nie tylko dla małych dzieci ale także dla nastolatków jak i również osób dorosłych, które chcą oderwać się od szarej rzeczywistości. Książką ukazuje, iż tajemnice i sekrety ma każdy ale ukrywanie ich może mieć fatalny skutek w przyszłości.