Rozprawka – jak ją napisać? Mówi Katarzyna Dammicco / Trudny Język Polski

Wielu uczniów miewa kłopoty z najpopularniejszymi formami pisemnymi pojawiającymi się na lekcjach języka polskiego. O kilka przydatnych porad poprosiliśmy Katarzynę Dammicco - edukatorkę i influencerkę, autorkę Trudnego Języka Polskiego. Z tego tekstu dowiecie się, jak dobrze napisać rozprawkę.

Autorka: Katarzyna Dammicco / Trudny Język Polski

Jak napisać rozprawkę?

Rozprawka to chyba najbardziej złośliwa forma, z którą przychodzi się Wam mierzyć? Dlaczego? Bo teoretycznie znacie ją od samego początku – ba! to Wy ją zadajecie innym: w każdym Waszym dziecinnym pytaniu „dlaczego?” kryje się nakaz wyjaśnienia czegoś, argumentowania, że jest tak a nie inaczej, bo przecież zaraz pojawi się kolejne pytanie „a dlaczego?”. Z koniecznością wyjaśnienia swojego stanowiska spotykacie się za każdym razem, gdy musicie komuś coś udowodnić, a albo Wam się nie chce, albo do końca tego nie potraficie i mówicie: „bo tak” – lub moje ulubione z czasów dzieciństwa: „bo głupi jesteś”. Od najmłodszych lat więc niejako z rozprawką się mierzymy i ją zadajemy innym. Czy to zatem oznacza, że skoro tak powszechna, to jest to forma lekka, łatwa i przyjemna? Bynajmniej.

Rozprawka na egzaminie – tematy i wytyczne

Największa pułapka, która czeka na piszącego rozprawkę, kryje się już w poleceniu. Na poziomie szkoły podstawowej polecenie wygląda tak: Z przyjacielem łatwiej pokonywać trudności. Napisz rozprawkę, w której rozważysz trafność tego stwierdzenia. W wypracowaniu odwołaj się do wybranej lektury obowiązkowej oraz innego utworu literackiego. I już na tym etapie, choć nie tak bardzo jak to będzie w szkole średniej, możesz ulec wrażeniu, że oczekuje się od Ciebie, żeby napisać, mówiąc potocznie, co Ci w duszy gra. Tymczasem zupełnie (albo prawie zupełnie) nie o to chodzi. Kluczowe słowa „w której rozważysz trafność tego stwierdzenia” oznaczają, że co prawda możesz napisać własną opinię na temat tego, czy z „przyjacielem łatwiej pokonywać trudności”, czy możesz sądzisz, iż jest dokładnie odwrotnie, ale ta opinia nie powinna pochodzić jedynie z wnętrza ciebie. Nie piszesz wszak pamiętnika czy artykułu do szkolnej gazetki. Trafność tego (jak i każdego innego) stwierdzenia masz rozważyć na podstawie lektur, zresztą w temacie też jest to zapisane: „W wypracowaniu odwołaj się do wybranej lektury obowiązkowej oraz innego utworu literackiego”. A zatem tak naprawdę nie tyle Twoim zadaniem jest napisanie o przyjaźni w ogóle i co Ty sądzisz o tym zjawisku, ile wybranie lektur i na podstawie tego, co w nich zapisano, opisać, czy bazując na biografiach bohaterów literackich, można stwierdzić, iż rzeczywiście z przyjacielem łatwiej pokonywać trudności.

Tematy licealne mogą brzmieć tak: Od pokory do rozpaczy ‒ postawy człowieka doświadczanego przez los. W pracy odwołaj się do: wybranej lektury obowiązkowej – utworu epickiego albo dramatycznego, sensu wiersza W ciemności schodzi moja dusza Jana Kasprowicza, wybranych kontekstów. Tym razem w poleceniu nie mamy wskazane, aby przedstawiać swoje zdanie czy rozważać cokolwiek. Musicie pamiętać, że rozprawka to nieco mniej skomplikowana forma rozprawy – pracy naukowej, a w nauce nie ma miejsca na osobiste opinie. Tak jak nie oczekujecie od kogoś, kto wykona analizę wody, stwierdzeń typu: bardzo ładna woda, chciałabym mieć taką wodę u siebie w kranie – a raczej: woda zdatna do picia lub niezdatna do pica i podane zalecenia, co zrobić, aby tę wodę uzdatnić. Takim samym zadaniem jest dla was rozprawka: nie macie pisać o tym, co lubicie i co wam się podoba, ale powinniście przeprowadzić w miarę naukową analizę tekstów literackich (tak jak laborant wody) i na jej podstawie wyciągnąć wnioski: czyli w tym wypadku: jakie są [domyślnie: jak ten temat prezentują autorzy w swoich utworach] „postawy człowieka doświadczanego przez los” – tak jak laborant musi rozstrzygnąć, czy ta woda nadaje się do picia – czy też nie. I korzystając jeszcze z tego akwatycznego porównania podpowiem Wam jeszcze, aby NIE LAĆ WODY. Dobra rozprawka zawiera konkrety i tylko istotne stwierdzenia bez banałów typu: „wszyscy ludzie cierpią”, „każdego z nas może dosięgnąć zły los” itp.

Konieczności argumentowania uczymy się od najmłodszych lat, warto o tym myśleć, gdy przyjdzie wam się mierzyć z formą rozprawki. Sięgnijcie do zasobów pamięci i przypomnijcie sobie, jak bardzo irytowało Was, gdy na Waszą prośbę o uzasadnienie „dlaczego?” dana osoba odpowiadała Wam: „żebyś się pytał, kolego”. To żadne wyjaśnienie. Nie irytujcie zatem waszych polonistów ani egzaminatorów rozprawkami, w których nie będzie argumentacji albo znajdzie się tam tylko taka oparta o wasze emocje i prywatne przemyślenia.