Reportaże Wydawnictwa Czarne – lista książek, po które warto sięgnąć

Literatura faktu i reportaż to gatunki, które od pewnego czasu przeżywają swoisty renesans. Czytelnicy przekonali się na własne oczy, że najciekawsze scenariusze pisze życie. Niemała w tym rola Wydawnictwa Czarne, prezentującego książki spod pióra najlepszych polskich i światowych reportażystów. Jakie tytuły szczególnie polecamy i jakie nowości warto przeczytać?

Autorka: Paulina Stanaszek

Reportaże wydawnictwa Czarne ze świata

„Czarnobylska modlitwa. Kroniki przyszłości”, Swietłana Aleksijewicz

Swietłany Aleksijewicz nikomu nie trzeba przedstawiać – białoruska pisarka i dziennikarka, a od 2015 roku noblistka. Nagrodę otrzymała za „polifoniczne pisarstwo, pomnik cierpienia i odwagi w naszych czasach”. To właśnie o tym są jej reportaże, o bólu i trudnościach, z jakimi zmagają się zwykli ludzie w niezwykle trudnych czasach. Autorka najczęściej porusza tematy związane z II wojną światową, interwencją ZSRR w Afganistanie, życiem po upadku komunizmu, a także katastrofą w Czarnobylu. W Polsce popularność zyskała dzięki Wydawnictwu Czarne, które wydaje jej reportaże. Do najlepszych dzieł należą „Cynkowi chłopcy”, „Wojna nie ma w sobie nic z kobiety”, „Ostatni świadkowie” i „Czarnobylska modlitwa”.

Wybuch reaktora w czarnobylskiej elektrowni atomowej został zagarnięty przez współczesną popkulturę, powstały filmy fabularne, seriale i książki opisujące to wydarzenie. Duża część dzieła kultury krążącej wokół tej tematyki są do siebie bardzo podobne – z wyjątkiem jednego, „Czarnobylskiej modlitwy”.

Nie dowiemy się z tej książki, co dokładnie stało się w elektrowni, dlaczego doszło do wybuchu i kto zawinił, brak w niej suchych faktów. Bo wszystko to traci znaczenie, kiedy spojrzymy na ludzi i ich osobiste dramaty. Aleksijewicz tworzy reportaż 20 lat po czarnobylskiej katastrofie, spotyka się z ówczesnymi mieszkańcami okolicznych miejscowości, pracownikami elektrowni, osobami starszymi i młodszymi. Tymi, którzy uciekli i tymi, którzy zostali. Każdy otrzymuje głos oraz możliwość opowiedzenia o swoich przeżyciach, o tym, co czuje i myśli. „Czarnobylska modlitwa” to pomnik upamiętniający kwietniową noc z 1986 roku. Nie można przejść obok niego obojętnie – wzbudza silne emocje i zmusza do refleksji.

„Biedni w bogatym kraju. Przebudzenie z amerykańskiego snu”, Sheryl WuDunn, Nicholas D. Kristof

Sheryl WuDunn i Nicholas D. Kristof to jeden z najlepszych dziennikarskich duetów. Ona – laureatka Pulitzera, specjalizująca się w rozwoju technologicznym, nowych mediach i rynkach wschodzących. On – podwójny zwycięzca Nagrody Pulitzera, felietonista „New York Times’a” i komentator polityczny. Razem napisali aż pięć reportaży, w których poruszają problemy dotyczące nierówności społecznych. Nie inaczej jest w ich najnowszej książce „Biedni w bogatym kraju. Przebudzenie z amerykańskiego snu” wydanej w Polsce przez Wydawnictwo Czarne.

Stany Zjednoczone – kraj będący ucieleśnieniem snów i marzeń, gdzie wszystko jest możliwe. Takie przekonanie istnieje w świadomości społecznej od dekad. Niestety nie ma ono niewiele wspólnego z rzeczywistością. Karmieni obrazami z amerykańskich filmów i instagramowymi relacjami celebrytów, mamy w głowie obraz kraju mlekiem i miodem płynącego. Po przeczytaniu książki WuDunn i Kristofa zmienia się on o 180 stopni, a kontrasty stają się jeszcze bardziej wyraźne. Dziennikarze przemierzają wiele kilometrów, by dowiedzieć się, jak naprawdę żyje się Amerykanom. Z jednej strony mamy wielkie bogactwo, z drugiej skrajną biedę. Nowe technologie i pogłębiające się bezrobocie. Rozwój w obszarze medycyny – najlepsi specjaliści, zaawansowany sprzęt – zestawiony zostaje z brakiem podstawowej opieki zdrowotnej i wysokimi kosztami leczenia. „American dream” upada – jak się okazuje, za szybkim rozwojem gospodarczo-technologicznym, nie zawsze idzie poprawa stanu życia zwykłych obywateli. Bogaci dalej się bogacą, a biedni pozostają biednymi. Są jednak systemowe rozwiązania, które mogą temu w pewien sposób zaradzić – wskazują na nie autorzy reportażu.

„Hongkong. Powiedz, że kochasz Chiny”, Piotr Bernardyn

Nowość od Wydawnictwa Czarne. Reportaż Piotra Bernardyna, dziennikarza specjalizującego się w tematyce międzynarodowej, a przede wszystkim dalekowschodniej. Życie dzieli między Polskę a Japonię, współpracuje z „Tygodnikiem Powszechnym”, jego artykuły publikowano m.in. na łamach „Gazety Wyborczej” i „Rzeczpospolitej”. Był naocznym świadkiem wielkich protestów, które wybuchły w 2019 roku w Hongkongu. Pokłosiem tych wydarzeń jest jego najnowszy reportaż „Hongkong. Powiedz, że kochasz Chiny”.

To rzetelna i obiektywna literatura faktu w najlepszym wydaniu. Bernardyn przeprowadza czytelnika przez Hongkong, w umiejętny sposób ukazuje tło wydarzeń, a także przytacza najważniejsze fakty. Pomaga zrozumieć historię tej małej, chińskiej wyspy i wytłumaczyć sytuację polityczną. Proponuje szersze spojrzenie na społeczność, co dla jednych może być zaletą, a dla innych wadą – nie jest to podejście jak u Aleksijewicz, gdzie poznajemy pojedyncze historie, które składają się na szerszy obraz, a raczej ogólne ujęcie. Tym, co wyróżnia książkę Bernardyna, jest doskonałe oddanie nastrojów panujących w Hongkongu – czytając reportaż, czytelnik może przenieść się do tego niezwykłego miasta.

Reportaże wydawnictwa Czarne z Polski

„Koronkowa robota. Sprawa Gorgonowej”, Cezary Łazarewicz

Cezary Łazarewiecz to nagradzany dziennikarz i publicysta, którego reportaże ukazały się nakładem Wydawnictwa Czarne. Z jego książek większość kojarzy zapewne „Żeby nie było śladów. Sprawa Grzegorza Przemyka”, za którą w 2017 roku otrzymał Literacką Nagrodę Nike. I choć ten tytuł, jak wiele innych, powinien znaleźć się w naszym zestawieniu najlepszych reportaży, tym razem postawiliśmy na mniej oczywistą pozycję, którą także warto przeczytać.

„Koronkowa robota. Sprawa Gorgonowej” to książka, która przypadnie do gustu zarówno miłośnikom literatury faktu, jak i powieści kryminalnych czy w ogóle gatunku true crime – dziennikarz wraca w niej bowiem do jednego z najsłynniejszych procesów w historii II RP. W nocy z 30 na 31 grudnia 1931 roku dochodzi do brutalnego zabójstwa. Ofiarą jest 17-letnia Lusia. Wszystko wydarzyło się w domu, gdzie oprócz zamordowanej przebywał jej brat Staś, ojciec Henryk i jego konkubina Rita Gorgonowa. Kobieta zostaje oskarżona o morderstwo, a jej procesowi przyglądała się cała Polska. Sprawa zyskuje medialny rozgłos, a postać Gorgonowej zostaje znienawidzona przez społeczeństwo. Po latach jej córka próbuje dowieść o niewinności matki. Co tak naprawdę wydarzyło się tamtej grudniowej nocy?

Na to pytanie szuka odpowiedzi Cezary Łazarewicz. „Koronkową robotę” czyta się jak dobry kryminał, a zgrabne pióro autora sprawia, że z niezwykłą łatwością przenosimy się do opisywanych przez niego miejsc. Jesteśmy świadkami zabójstwa Lusi, uczestniczymy w procesie Gorgonowej, poznajemy kluczowe dla sprawy fakty i zeznania, a na końcu wyciągamy własne wnioski.

„Głośnik w głowie. O leczeniu psychiatrycznym w Polsce”, Aneta Pawłowska-Krać

Od pewnego czasu dużo mówi się o braku odpowiedniej opieki psychiatrycznej w Polsce. Ostatnie lata pokazały, jak bardzo potrzebujemy sprawnego systemu oraz łatwego dostępu do leczenia. Ten trudny temat pogłębiła, a następnie opisała Aneta Pawłowska-Krać – dziennikarska i socjolożka.

Według statystyk co czwarty Polak ma problemy ze zdrowiem psychicznym w pewnym momencie życia, co oznacza, że aż kilka milionów potrzebuje specjalistycznej pomocy. Osoby cierpiące na depresję, schizofrenię, zaburzenia odżywiania oraz wiele innych chorób, często nie otrzymują pomocy, czekają w długich kolejkach do poradni i szpitali, zmuszeni są do leczenia prywatnego. Nie każdego na to stać, a problemy ze zdrowiem psychicznym powinny być diagnozowane i leczone najszybciej, jak to możliwe.

Aneta Pawłowska-Krać spotyka się z pacjentami, ich rodzinami i pracownikami, dzięki czemu na problem możemy spojrzeć z różnych perspektyw. Nie jest to łatwy reportaż, historie opowiadane przez bohaterów wprawiają w osłupienie, wywołują silne emocje. A jednak „Głośnik w głowie” czyta się w ekspresowym tempie, nie sposób się od niego oderwać. To bardzo potrzebna pozycja, którą warto przeczytać.

„Zapaść. Reportaże z mniejszych miast”, Marek Szymaniak

Nasza ostatnia pozycja od Wydawnictwa Czarne – reportaż Marka Szymaniaka, za który został nominowany do Nagrody im. Ryszarda Kapuścińskiego oraz Grand Press. Zadebiutował on w 2018 roku książką „Urobieni. Reportaże o pracy”, w której opisuje historie pracowników i pracodawców. Za ich pomocą kreśli smutny, ale prawdziwy obraz rzeczywistości.

Podobne wnioski można wyciągnąć po lekturze „Zapaści” – gorąco polecam przeczytać obie pozycje, bo ich tematyka zgrabnie się ze sobą łączy oraz wzajemnie uzupełnia. Dziennikarz wybiera się w podróż po mniejszych polskich miastach i oddaje głos ich mieszkańcom. Przytacza niepokojące dane, a następnie konfrontuje je z rzeczywistością. Okazuje się, że życie w małych miejscowościach do łatwych nie należy – trudny dostęp do lekarza, wyludnienie, smog, bezrobocie – to tylko kilka z wielu problemów, z którymi mieszkańcy zmagają się na co dzień. Brak perspektyw i miejsc pracy sprawia, że młodzi ludzie przenoszą się do większych miast lub wyjeżdżają za granicę, a ci, którzy zostają, na własnej skórze odczuwają ekonomiczną i społeczną zapaść. Reportaż Marka Szymaniaka jest bardzo potrzebny, otwiera oczy i kieruje wzrok na realny problem.

Powyższą listę można by przedłużać w nieskończoność – Wydawnictwo Czarne ma w swojej ofercie dużo więcej wartościowych reportaży, które warto przeczytać. Dajcie znać w komentarzach, jakie tytuły dopisalibyście do naszego zestawienia!

Zdjęcie okładkowe: tło: Shutterstock