Uwaga! Ten artykuł ma charakter wyłącznie edukacyjny, nie służy samodiagnozie i samoleczeniu, nie może też zastąpić indywidualnej konsultacji lekarskiej.
Czym są węzły chłonne?
Węzły chłonne są częścią układu limfatycznego, czyli chłonnego. Jest to układ, który zapewnia krążenie limfy, inaczej zwanej chłonką. Czym jest limfa? To płyn międzykomórkowy, który pochodzi m.in. z przesączu osocza krwi i innych płynów ustrojowych, który przesączają się do tkanek oraz opływa i odżywia komórki ciała. Ten płyn zawiera białe krwinki (głównie limfocyty), substancje odżywcze, produkty przemiany materii itp. Z przestrzeni międzykomórkowej limfa jest zbierana przez drobne naczynia limfatyczne, które łączą się w coraz większe przewody, które uchodzą do żył, gdzie limfa powraca do układu krążenia. Jednak zanim limfa ponownie zmiesza się z krwią, przechodzi przez węzły chłonne, pełniących rolę „stacji filtrujących”, które oczyszczają chłonkę spływającą z różnych obszarów ciała.
Węzły chłonne są to w przybliżeniu okrągłe, lekko spłaszczone struktury o średnicy od kilku milimetrów do około centymetra. Są otoczone torebką z tkanki łącznej i mają charakterystyczną budowę wewnętrzną, złożoną z grudek, zatok i wnęki. Z jednej strony do węzłów uchodzą naczynia limfatyczne, które doprowadzają limfę z tkanek, a z drugiej – wychodzą z nich naczynia odprowadzające, które transportują przefiltrowaną już limfę dalej, do większych naczyń chłonnych i dalej, do żył.
Jaką rolę pełnią węzły chłonne?
Z czego węzły chłonne oczyszczają limfę? Przede wszystkim z drobnoustrojów chorobotwórczych, głównie bakterii i wirusów. Wychwytują również inne patogeny i komórki nowotworowe. Grudki węzłów chłonnych są wypełnione komórkami odpornościowymi, przede wszystkim limfocytami B i limfocytami T. Dlatego węzły te są ważną częścią układu immunologicznego organizmu i pełnią kluczową rolę w ograniczaniu rozprzestrzeniania się po ciele infekcji bakteryjnych i wirusowych, inwazji pasożytów i komórek nowotworowych.
Gdzie rozmieszczone są węzły chłonne?
W organizmie ludzkim znajduje się kilkaset węzłów chłonnych rozmieszczonych w wielu miejscach ciała. Najwięcej skupień węzłów chłonnych znajduje się po obu stronach szyi i głowy, w okolicy obojczyków, w klatce piersiowej, dołach pachowych, pachwinach, w jamie brzusznej, w obrębie miednicy, wzdłuż żyły głównej i aorty. Węzły chłonne występują także wzdłuż kończyn górnych i dolnych (przede wszystkim pod kolanami).
Oto niektóre rodzaje węzłów chłonnych, wyróżnione ze względu na lokalizację:
- węzły chłonne głowy i szyi - węzły szyjne, potyliczne, przyuszne i podżuchwowe,
- węzły chłonne pachowe,
- węzły chłonne jamy brzusznej,
- węzły chłonne miednicy,
- węzły chłonne okołoaortalne
- węzły chłonne pachwinowe,
- węzły chłonne podkolanowe.
Prawidłowe węzły chłonne są często niewyczuwalne, choć wprawne palce lekarza mogą niekiedy wyczuć niepowiększone węzły szyjne lub pachowe. Czasem powiększeniu węzłów chłonnych towarzyszy obrzęk okolicznych tkanek, stan zapalny, ból lub podwyższona temperatura. Na co mogą wskazywać takie objawy?
Kiedy węzły chłonne mogą być powiększone?
Skoro węzły chłonne filtrują limfę z patogenów lub patologicznie zmienionych komórek, to ich powiększenie może wskazywać na infekcję, stan zapalny lub nowotwór w danym obszarze lub w całym organizmie. W takich wypadkach limfocyty w węzłach chłonnych namnażają się, a produkowane przez nie cytokiny i chemokiny stymulują odczyn zapalny jako element reakcji odpornościowej. Za powiększone uważa się węzły chłonne o średnicy większej niż 1 cm.
Oto najczęstsze przyczyny powiększonych węzłów chłonnych:
- zlokalizowane infekcje (np. gardła, ucha, zębów),
- ogólnoustrojowe zakażenia, choroby zakaźne i pasożytnicze (wirusowe, bakteryjne, pierwotniakowe lub grzybicze), takie jak mononukleoza zakaźna, ospa wietrzna, cytomegalia, gruźlica, kiła, zakażenie HIV, toksoplazmoza, bartonelloza (choroba kociego pazura) i wiele innych,
- odczyny poszczepienne,
- choroby nowotworowe, w tym nowotwory krwi i układu chłonnego (chłoniaki, szpiczaki, białaczki) i przerzuty nowotworowe,
- choroby autoimmunologiczne (np. RZS, toczeń),
- choroba Castlemana,
- sarkoidoza
- i inne.
Często powiększenie węzłów chłonnych w jednej, konkretnej okolicy ma związek z infekcją lub ogniskiem nowotworu w danym obszarze ciała. Na przykład: powiększenie węzłów chłonnych szyi może wystąpić wskutek infekcji gardła i ucha lub próchnicy zębów, powiększenie węzłów chłonnych pachowych – przy nowotworze piersi lub zapaleniu gruczołu piersiowego, a powiększone węzły chłonne pachwinowe mogą świadczyć o chorobie układu moczowego lub płciowego.
Przyczyna powiększenia węzłów chłonnych powinna być zawsze ustalona przez lekarza, w powiązaniu z innymi objawami miejscowymi lub ogólnymi oraz na podstawie wyników zleconych badań.
Diagnostyka powiększonych węzłów chłonnych
Niektóre powiększone węzły chłonne można wyczuć palpacyjnie (pod dotykiem palców). Dotyczy to przede wszystkim węzłów chłonnych położonych tuż pod skórą lub pod cienką warstwą tkanki podskórnej: szyjnych, podżuchwowych, pachowych, pachwinowych lub podkolanowych. Powiększenie węzłów chłonnych położonych wewnątrz ciała (np. w jamie brzusznej) nie jest tak łatwe do wykrycia. W razie potrzeby stosuje się precyzyjne techniki diagnostyki obrazowej.
Więcej artykułów znajdziecie na Empik Pasje w dziale Zdrowie.
Bibliografia
- lek. Monika Karlikowska-Skwarnik, „Powiększone węzły chłonne - lokalizacja, przyczyny, badania, leczenie”, artykuł w serwisie Medycyna Praktyczna dla pacjenta. Link:
https://www.mp.pl/pacjent/objawy/170512,powiekszone-wezly-chlonne (dostęp 22 grudnia 2023).
Komentarze (0)