Galeria cudów i obłędu (okładka  twarda, wyd. 10.2023)

„Było to tak, jakby pękła tama…otworzyły się przede mną niezwykłe światy, które zawładnęły mną; otwarte przestrzenie, które zaburzyły moją równowagę i przyprawiły o zawrót głowy. Dopiero gdy przestałam walczyć z tymi doznaniami i pozwoliłam sobie podążać za nimi, zaznałam spokoju”. ~ Inge Jádi Krótki cytat rozpoczynający recenzję, idealnie oddaje charakter całej historii, którą autor w bardzo umiejętny sposób umieścił na kartach publikacji. Historia przedstawiona w książce, opowiada o wpływie tzw. sztuki zdegenerowanej, która odgrywała bardzo ważną rolę w powstawaniu „osobliwej” sztuki współczesnej. Wszystko zaczęło się pod koniec pierwszej wojny światowej, kiedy to niemiecki lekarz Hans Prinzhorn przyjął stanowisko w szpitalu psychiatrycznym w Heidelbergu i rozpoczął proces gromadzenia obrazów, rysunków, rzeźb, kolaży, muzycznych utworów, ręcznie robionych ksiąg i pamiętników wykonanych przez pacjentów kliniki. W ten sposób próbował zgłębić wiedzę na temat ludzkiej psychiki i odnaleźć odpowiedź w dziełach sztuki, które według Prinzhorna odzwierciedlały ‘świat’ wykreowany przez osobę obarczoną daną chorobą psychiczną. Prace artystów podzielono zatem według danego zaburzenia, były to m.in.: schizofrenia, depresja maniakalna, psychopatologia, paralityka, upośledzenie oraz epilepsja. Sztuka psychiatryczna wywołała niemałe zainteresowanie ówczesnego pokolenia modernistów, do których należeli: Max Ernst, Paul Klee, Salvador Dalí czy André Breton. Niestety wraz ze zdobywaniem światowej popularności Prinzhorn i jego „sztuka szaleńców” zaczęła przyciągać także przeciwników, którzy uważali, że jest ona bezwartościowa i powinna zostać, jak najszybciej zniszczona. W momencie, kiedy sztuka obłędu zyskiwała sławę i podziw u większości artystów, historyków sztuki i lekarzy, w Niemczech powstawały odłamy o bardzo konserwatywnych poglądach, których przedstawiciele twierdzili, ze projekt Prinzhorna jest „patologiczną praktyką artystyczną” i jest jedynie „niezdarnym technicznie, niezręcznym wrodzonym nonsensem, wynikiem szalonych impulsów”, co ostatecznie doprowadzi do obniżenia godności ludzkości. Pojęcie „degeneracji” odnosiło się nie tylko do osób chorych psychicznie, do grona ich przedstawicieli dołączono także Żydów, inwalidów, niektórych pisarzy i artystów ( szczególnie impresjonistów, surrealistów, dadaistów), którzy mieli „szalone tendencje”. W kolejnych rozdziałach Charlie English przybliża nam sylwetkę samego Adolfa Hitlera, którego obsesja na temat sztuki, wpleciona została w idee dotyczące polityki i rasy. Hitler uważał, że tylko przedstawiciele „dobrej” sztuki są genetycznie zdrowymi Niemcami, natomiast sztuka „zła” jest objawem choroby. Gdy Hitler doszedł do władzy, zaczął swoje kontrowersyjne pomysły wcielać w życie, aby ocalić naród niemiecki przed degeneracją. W tym celu powołana została partia nazistowska, która już wkrótce miała „oczyścić” życie kulturalne i polityczne Niemiec z zainteresowania awangardą szaleństwa. Zwolennicy narodowosocjalistycznej wizji Hitlera rozpoczęli nazistowskie ataki na Żydów i artystów, co przyczyniło się do ich masowej emigracji m.in.: do Szwajcarii, Francji, Wielkiej Brytanii czy Ameryki. Czystka społeczeństwa miała dać liczne zmiany w strukturze państwa i spowodować rewolucję gospodarczą w obrębie edukacji, literatury, kultury, w prasie i w radiu, a także ukształtować nowy kierunek niemieckiego malarstwa i rzeźby. Kolejnym punktem w planie było „pozbycie się” osób obarczonych wadami genetycznymi, w tym również chorych psychicznie. Aby uwydatnić „zdegenerowane” cechy społeczeństwa, na rozkaz Führera Goebbels zorganizował „prześmiewczą” wystawę Entartete Kunst (sztuki zdegenerowanej), jednocześnie w budynku naprzeciwko zebrane zostały dzieła gloryfikujące prawdziwe niemieckie wartości. Wszystkie działania propagandowe miały jeden cel – przywrócić wielką chwałę Niemcom (według Adolfa Hitlera i jego zwolenników).Kolejne rozdziały książki są bardzo emocjonalne, gdyż obrazują nam brutalne działania NSDAP oraz SS, którzy byli członkami Aktion T4. Akcja ta była prekursorem masowych mordów, w których za pomocą zabójczego tlenku węgla pozbywano się osób chorych psychicznie. Za pomocą busów pacjenci transportowani byli do specjalnie przekształconych ośrodków, gdzie znajdowały się komory gazowe. To właśnie wśród tych osób, znajdowali się artyści Prinzhorna np. Franz Karl Bühler. Ostatecznie Hitler zatracił się w swojej „chorej” polityce i otoczony dziełami sztuki, popełnił samobójstwo w swoim bunkrze. Zwolennicy narracji narodowego socjalizmu zostali ostatecznie straceni lub postawieni przez sądem, niektórzy z nich popełnili samobójstwo. Podsumowywując książka „Galeria cudów i obłędu” to historia kształtowania sztuki modernistycznej. Oddziaływanie „sztuki zdegenerowanej” na współczesnych artystów przyczyniło się do powstania wielu odłamów. Niezwykle ciekawa historia, rzucająca światło na dzieje pierwszej i drugiej wojny światowej z zupełnie innej perspektywy.

„Jeżeli ta wojna jest przegrana, to nie jest moim zmartwieniem, że giną w niej ludzie. Nie uronię za nich jednej łzy, bo nie zasłużyli na nic lepszego”. Adolf Hitler O sławnym akwareliście napisano już niemal wszystko. Dziwne, jest to, że wzbudza więcej emocji niż jego przyjaciel Józef Stalin, który wymordował więcej ludzi niż nasz niesławny bohater. Mało tego, o Adolfie Hitlerze powstało tyle niechlubnych dzieł, że cały czas, upewnia to czytelnika w przekonaniu, że Stalin, był naszym przyjacielem, a nie wrogiem. II wojna światowa, jest niezwykle fascynującym okresem w historii, wbrew pozorom mnie osobiście nie fascynują fakty z nią związane, ale kłamstwa, które na jej gruncie wyrosły dotyczące nienawiści między Polakami a Niemcami i przyjaźni polsko – radzieckiej. Wszystko, co powstaje w temacie tego konfliktu, jak również jej bohaterów, czytam z wielką ciekawością, porównując dzieła do obecnej poprawności politycznej. W bieżącym miesiącu swoją premierę ma kolejna, bezsprzecznie zachwycająca książka Charlie English Galeria cudów i obłędu szaleństwo, sztuka, Hitler i pierwszy program masowych mordów. Kulisy historii wojny Hitlera ze sztuką współczesną i osobami chorymi psychicznie. Czekałam na tę pozycję z wielką niecierpliwością, ponieważ nie znalazłam na rynku wydawniczym nic podobnego tematycznie, a z uwagi na to, że Adolf czuł się niedowartościowany pod względem sztuki, zapowiadała się ona niezwykle interesująco. Publikacja ta mnie nie zawiodła, moim zdaniem, jest jedną z lepszych, jakie do tej pory miałam okazję przeczytać. Leczenie kompleksów, nasz sławny bohater rozpoczął od rozprawienia się z ludźmi chorymi psychicznie, którzy malowali lepiej niż on sam i osiągali sukcesy. Prace pacjentów szpitali psychiatrycznych, jakie gromadził niemiecki lekarz Hans Prinzhorn zainspirowały modernistów w tym Salvadora Dali, Paula Klee, czy Maxa Ernsta powodując wprowadzenie na salony tego rodzaju sztuki. Wyrzucony ze szkoły artystycznej Adolf Hitler uważał modernizm za zagrożenie, za żydowsko – bolszewicki spisek zagrażający aryjskiej duszy. Liczby mówią same za siebie, do roku 1941 sławny akwarelista w szerokim procesie eksterminacji uśmiercił 70 000 pacjentów psychiatrycznych, to wydarzenie stało się wprowadzenie do tzw. ostatecznego rozwiązania. Książka napisana z wielkim rozmachem, zawierająca niesamowite szczegóły, a także oddająca sprawiedliwość artystom ze środowiska szpitali psychiatrycznych, zwłaszcza podopiecznym doktora Prinzhofa. Obszerna biografia, jest wisienką na torcie tej publikacji. Leczenie kompleksów przez przywódcę Trzeciej Rzeszy Niemieckiej, w tej pozycji przeraża, a jednocześnie fascynuje. Dochodzi do tego niejednoznaczny obraz sztuki, znanych artystów, oraz historia, która nie daje o sobie zapomnieć. Najbardziej zaskakujące, jest to, że to konflikt o sztukę rozpoczął zagładę na masową skalę, jestem pod ogromnym wrażeniem tej publikacji. zaczytanizkawa.blogspot.com