Bękarty pańszczyzny. Historia buntów chłopskich (okładka  miękka, wyd. 09.2020)

Jak wielu z nas używa dziś określenia „odrabianie pańszczyzny”? Z reguły używają go ludzie, którzy długo i ciężko pracują, są przemęczeni lub pracują za naprawdę marne pieniądze, a czasami nawet za darmo. Pojęcie pańszczyzny znane już było w starożytnej Grecji, natomiast w Europie Zachodniej zostało zapoczątkowane w VII wieku. Najbardziej rozkwitła w czasach feudalnych, natomiast później zaczęła zanikać na rzecz przechodzenia na czynsz. Pojęcie to zapoczątkowało budowy folwarków pańszczyźnianych, natomiast wielki ucisk pańszczyźniany doprowadził do wielu buntów chłopskich na terenie całej Europy. Bunty na tym tle były krwawo tłumione, przez wojska, a wybuchały już od XIX wieku. Pańszczyzna przybierała różne formy nie tylko te, które dotyczyły chłopów trudniących się rolnictwem. Dotyczyła ona również ludzi z innych stanów np. rzemieślników, którzy byli poddanymi pana miasta, mieli oni prawo do organizowania się w związki wytwórcze, ale musieli składać daninę ze swoich wytworów, oraz wykonywania prac na rzecz dworu. Pańszczyznę należy odróżniać od niewolnictwa. W niewolnictwie handlowano ludźmi indywidualnie, natomiast w pańszczyźnie handel był zbiorowy, hurtowy. Sprzedawano całe wsie wraz z rodzinami chłopskimi, ziemią i dobytkiem. W nowej serii Ludowa Historia Polski nakładem Wydawnictwa RM ukazała się wspaniała pozycja Pana Michała Rauszera Bękarty Pańszczyzny historia buntów chłopskich. Autor w swej pozycji pochyla się nie tylko nad wyzyskiem chłopów, historią feudalizmu, ale przede wszystkim nad największymi buntami chłopskimi na terenie całej Europy. Dla nas najbardziej znanym z nich była rabacja galicyjska, znana również pod nazwą rzeź tarnowska lub rzeź galicyjska. Był to przeogromny ruch chłopski na terenie zachodniej Galicji, który wybuchł w roku 1846. W XIX wieku stosunki między chłopami a szlachtą były niesamowicie napięte, było to spowodowane bezwzględnym egzekwowaniem powinności feudalnych, a przede wszystkim właśnie pańszczyzny. W tamtym okresie za niewywiązywanie się z obowiązków szlachta nie miała już prawa bić chłopa, ale nikt na to nie zwracał uwagi, prawo sobie szlachcic sobie. Bardzo często taka chłosta kończyła się nawet śmiercią. W okresie tym chłopi byli zmuszeni do dorabiania pańszczyzny na gruntach dominialnych trzy dni w tygodniu, poza tym podlegali pod jurysdykcję państwa, tylko w naprawdę ciężkich sprawach mogli liczyć na sądy państwowe. Nie mogli również opuszczać wsi, w której mieszkali. Najbardziej kluczowym w tym powstaniu było zniesienie poddaństwa. Pierwsze napady na dwory rozpoczęły się już 18 lutego, w drugiej połowie lutego roku 1846 chłopi zniszczyli ponad 500 dworów w cyrkułach tarnowskim, czy bocheńskim. Z całą pewnością rzeź galicyjska miała ogromny wpływ na przyspieszenie uwłaszczenia chłopów w Galicji. Pan Rauszel pochyla się również nad innymi tematami jak ekonomia, walka klas, uwłaszczenie, rola kobiet w buntach... Książka jest wspaniałym przekrojem przez nie tylko samo powstanie pańszczyzny, ale również wszystkie bunty chłopskie, jakie odbyły się w proteście haniebnego traktowania tego stanu. Seria Ludowa Historia Polski z całą pewnością nie ujrzy światła dziennego w podręcznikach do historii. Tam temat jest tylko lekko wspomniany, jednak moim zdaniem czasy feudalne są tematem niezwykle ważnym społecznie. Dziś kiedy naszym dzieciom wydaje się, że chleb się bierze z biedronki, a jak nie będzie ziemniaków na polu, to kupimy w sklepie uświadamianie młodych ludzi w temacie życia, praw, pracy, powinności chłopa od czasów feudalnych do dziś jest bardzo ważne. Tak naprawdę gdyby nie ten stan, a dziś rolnicy, którzy nie oszukujmy się, ciężko pracują, abyśmy my mogli skorzystać z ich wyrobów, zapewne po prostu byśmy głodowali. Oczywiście w świecie GMO i wielkiej ilości chemii w produktach pewnie coś tam byśmy jedli, ale czy to jest zdrowe? Bez wątpienia również pozycja Bękarty pańszczyzny pokazuje nam tragedię ludzi, którzy przez lata utrzymywali funkcjonowanie całego dworu, pana i jego rodziny. Czy publikację tę można odnieść do współczesności? Sami oceńcie. Moim zdaniem, mimo że to pozycja historyczna mówiąca o czasach już minionych, dziś jest jak najbardziej aktualna. Zachęcam Was Kochani do zapoznania się z dziełem Pana Michała Rauszera, a także do zakupienia całej serii Ludowej Historii Polski, która w bardzo przystępny, ale niezwykle obszerny sposób opisuje nam nie tylko przeszłość, ale zmusza do myślenia nad przyszłością.

Tytuł książki nie zapowiada zbyt interesującej treści, jednak już podczas czytania wstępu rodzi się zainteresowanie nią. Autor zapowiada swoiste otwarcie oczu ogromnej większości naszego społeczeństwa na dzieje Polski. Wskazuje, że ponad 90 procent z nas ma korzenie chłopskie, a na lekcjach w szkole historia jest przedstawiana z królewskiego i szlacheckiego punktu widzenia. Dlatego Michał Rauszer pragnie uświadomić rodakom, jak ciężki był los milionów zwykłych, prostych ludzi żyjących pod „pańskim jarzmem”, zmuszonych do pracy na rzecz szlachciców lub władcy, co jakiś czas zrywających się wręcz do walki o uznanie ich – po prostu – za ludzi. Książkę czyta się szybko i z zainteresowaniem, mimo że wypełniają ją głównie dane historyczne zaczerpnięte z ksiąg grodzkich, sądowych i innych dość pewnych źródeł. Nie ma więc tutaj fantazjowania i przesady w opisywaniu zachowania szlachciców i doli chłopów. Niektóre fakty są przerażające i warto, aby jak najszersza grupa Polaków zapoznała się z oryginalnym i dość szokującym obrazem polskiego niewolnictwa zwanego pańszczyzną. Chłop bowiem, jak wiadomo co najmniej od czasów króla Jana Olbrachta, nie miał właściwie żadnych praw, nie mógł opuścić swej ziemi bez zgody pana i nawet w przypadku małżeństwa z wybranką z innej wsi musiał uzyskać zgodę na przeprowadzkę. Autor przypomina o okrutnych działaniach panów wobec swoich poddanych, strasznym losie kobiet oraz powszechnym wyzysku w większości majątków. „Bękarty pańszczyzny. Historia buntów chłopskich" mogą zaskoczyć, a nawet w dużym stopniu podanymi informacjami „porazić” współczesnych Polaków żyjących często w przekonaniu, że aktualne swobody, wolność słowa i przemieszczania się są na naszych ziemiach od wieków czymś naturalnym i oczywistym. Warto przeczytać tę książkę, poznać inną wizję dziejów naszego kraju i zastanowić się nad nimi przez chwilę. AHL Szkolny Klub Recenzenta

Świetna książka. Zdecydowanie najlepsza pozycja z aktualnie dostępnych na rynku traktujących o pańszczyźnie